Tag: het verhaal dat Viktor Muller = Sergej Tsjerkasov volgens de AIVD had ingestudeerd was dat hij in 1989 in Brazilië werd geboren

VS klaagt in Nederland opgepakte Russische infiltrant strafhof Den Haag aan

25 maart 2023 AD

De Russische spion 'Victor Muller Ferreira'.
De Russische spion ‘Victor Muller Ferreira’. © Facebook

De Verenigde Staten klagen de Rus aan die vorig jaar onder een valse Braziliaanse identiteit probeerde te infiltreren bij het   (ICC) in Den Haag. De Amerikanen beschuldigen hem van spionage en diverse vormen van fraude.

VS klaagt in Nederland opgepakte Russische infiltrant strafhof Den Haag aan

De man, die zich uitgaf voor de 33-jarige Braziliaan Victor Muller Fereira, maar in werkelijkheid de 33-jarige Rus Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov is, werd afgelopen voorjaar opgepakt in Nederland. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) liet toen weten dat de man al was aangenomen als stagiair op het ICC, maar kort voordat hij daar zou beginnen op Schiphol werd opgepakt nadat ,,alle alarmbellen” af waren gegaan bij de AIVD. Tsjerkasov bleek voor de Russische militaire inlichtingendienst GROe te werken en had op het ICC toegang kunnen krijgen tot informatie en mensen die voor de GROe zeer interessant zijn, aldus de AIVD destijds.

De toen 36-jarige Rus werd teruggestuurd naar Brazilië, waar hij werd aangeklaagd voor identiteitsfraude en is veroordeeld tot vijftien jaar cel. Rusland heeft echter gevraagd om zijn uitlevering. De VS proberen dit mogelijk tegen te houden met de aanklacht.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie baseert de aanklacht op vermeende daden van Tsjerkasov tijdens zijn studietijd aan de Johns Hopkins University in Washington tussen 2018 en 2020. Hij zou zich toen hebben voorgedaan als vertegenwoordiger van een buitenlandse mogendheid en informatie over Amerikanen hebben doorgegeven aan de Russische inlichtingendienst.

De spion die de kou in ging: gastonderzoeker ontmaskerd

4 januari 2022 Nieuwsuur

Nieuwsuur

De afgelopen jaren is het Noordpoolgebied uitgegroeid tot een geopolitiek krachtenveld: de olie- en gasvoorraden die vrijkomen door het smeltende ijs, worden door meerdere landen geclaimd. De oorlog in Oekraïne zorgt voor nog meer politieke spanning, daarbij worden ook inlichtingenofficieren ingezet.

De spion die de kou in ging: gastonderzoeker ontmaskerd

Eerder dit jaar werden er honderden Russische diplomaten uit Europese hoofdsteden gezet. Ze werden verdacht van inlichtingenactiviteiten voor de Russische inlichtingendiensten, ook in Nederland. Ze werkten doorgaans onder hun eigen naam, en onder een diplomatieke dekmantel.

De zeventien Russische inlichtingenofficieren die Nederland eind maart uitzette, hielden zich onder andere bezig met het versleutelen van geheime berichten, contraspionage en het verzamelen van technologie voor het Russische leger.

Maar sommige spionnen zijn veel moeilijker te traceren. Ze hebben officieel niets te maken met Rusland, en bedienen zich van een valse naam of nationaliteit. Aan de meest noordelijk gelegen universiteit ter wereld, in het Noorse Tromso, hebben ze daar ervaring mee.

Meer dan welkom

Tot een paar maanden geleden werkte daar een – naar men dacht – Braziliaanse gastonderzoeker met een grote interesse in het poolgebied. Maar hij was niet wie hij zei dat hij was. Tot verbijstering van zijn collega’s van het Centrum voor Vredesstudies.

De directeur van het universitair centrum vluchtte als kind met haar Chileense ouders naar Noorwegen, haar plaatsvervanger is afkomstig uit Pakistan en één onderzoeker heeft een Ethiopische achtergrond. Met andere woorden: ’s werelds meest noordelijk gelegen universiteit is een trekpleister voor academici uit de hele wereld. Dus toen José Assis Giammaria – die beweerde dat hij in 1984 werd geboren in een klein Braziliaans dorp – zich meldde, was hij meer dan welkom.

Alleen: hij was geen Braziliaan. Zijn geboortedatum klopte ook niet. Giammaria heet in werkelijkheid Mikhail Valeryevich Mikushin, en kwam in 1978 ter wereld in het Russische Jekaterinenburg. Afgelopen oktober werd Mikushin gearresteerd. De man die in Tromso grote interesse toonde in militaire strategieën in en rond het poolgebied, is volgens de Noorse veiligheidsdienst PST een kolonel bij de Russische militaire inlichtingendienst GRU.

‘Illegalen’

Giammaria behoort tot de categorie zogeheten ‘illegalen’. Zij leven en werken onder een valse naam en doorgaans onder een andere nationaliteit. Hun opdrachtgevers zijn bereid om vele jaren te investeren in het creëren van een dekmantel.

Zo studeerde Giammaria voordat hij naar Noorwegen kwam daadwerkelijk ‘strategische studies’ aan een prestigieuze universiteit in het Canadese Calgary. Die universiteit zorgde -nietsvermoedend – voor goede referenties, waarna hij in Noorwegen aan de slag kon.

Behalve Mikushin liepen afgelopen jaar nog twee Russische ‘illegalen’ tegen de lamp. Deze zomer maakte de AIVD de aanhouding van  Sergej Tsjerkasov bekend, een GRU-medewerker die op het punt stond aan een stage bij het Internationaal Strafhof in Den Haag te beginnen. Hij had een Braziliaanse dekmantel en zit momenteel vast in Rio de Janeiro.

En onderzoekscollectief Bellingcat onthulde het bestaan van Olga Kolobova, die als Peruviaanse ‘socialite’ en juwelenontwerpster tot NAVO-kringen in Napels was doorgedrongen.

Dekmantels

Christo Grozev, die Russische spionage onderzoekt voor Bellingcat: “Rusland, en hiervoor de Sovjet-Unie, creëert al decennia dekmantels in Latijns-Amerika, dat is sinds de jaren zeventig traditie. De KGB had er vroeger zelfs nep-priesters rondlopen, die in allerlei dorpen namen van overledenen noteerden. Namen die dan weer op nep-geboortecertificaten verschenen, om iemands verzonnen biografie zo geloofwaardig mogelijk te maken.”

De vraag blijft wat Mikushin precies in Noorwegen deed. Inlichtingendienst PST verdenkt hem van “ernstige spionage”, een vergrijp waarop een straf van tien jaar staat. Sinds het begin van de Oekraïne-oorlog is Noorwegen extra alert op spionage uit Rusland, waarmee het een grens van zo’n tweehonderd kilometer deelt.

Afgelopen najaar pakte Noorwegen zeven Russen op omdat ze met een drone vlogen op plekken waar dat niet mocht. Het Kremlin sprak van “anti-Russische hysterie”, en er lijkt geen bewijs te zijn dat de Russen kwaad in de zin hadden.

Ondermijning

Volgens Gunhild Hoogensen Gjorv, die als professor veiligheidsstudies in Tromso ‘Giammaria’ aannam, is de onduidelijkheid over de drones tekenend voor de onzekerheid die een nieuw type conflicten met zich meebrengt.

Aan de universiteit geeft Hoogensen Gjorv leiding aan The Grey Zone, een onderzoeksgroep die zich bezighoudt met ‘hybride dreigingen’. “Een oorlog wordt niet meer alleen met wapens uitgevochten, en niet elke spion is op zoek naar geheime documenten. De dreiging is hybride geworden: het gaat ook om ondermijning van vertrouwen in instituties, om het bewerkstelligen van polarisatie, om het zaaien van onrust. Vliegen hier meer Russen met drones dan vroeger, en hebben ze kwaad in de zin? Misschien niet, maar alleen die vragen al maakt mensen onrustig. Een vijand kan daar baat bij hebben.”

Naar Mikushins precieze bedoelingen kan Hoogensen Gjorv alleen maar gissen. “Mijn inschatting is dat hij lang wilde blijven, dat hij op zoek wilde gaan naar mensen die Rusland goed gezind waren, of zich in ieder geval tegen de NAVO keerden.”

Bellingcat-onderzoeker Grozev: “Doorgaans worden ‘illegalen’ ingezet om een gemeenschap in kaart te brengen, een netwerk op te bouwen van mensen die eventueel te rekruteren zijn. Dat rekruteren zelf laten ze dan weer over aan spionnen die bijvoorbeeld vanaf een ambassade werken, onder hun echte naam. Illegalen beperken zich meestal tot het voorwerk, want als ze te veel risico’s nemen lopen ze tegen de lamp. En dan is de jarenlange investering voor niets geweest.”

Dit is ‘Victor Muller’, de Russische spion die stage wilde bij Strafhof

16 juni 2022 NOS

Foto van de agent in legeruniform en in zijn valse identiteit NOS

Door researchredacteuren Joost Schellevis, Ben Meindertsma en Eelco Bosch van Rosenthal.

“Details over nieuw ontdekte profielen van de Russische geheime dienst”, twitterde de ogenschijnlijk bevlogen student, met een link naar het bijbehorende Bellingcat-artikel. Wat hij er niet bij vertelde, is dat ‘Victor Muller’ zélf een geheim agent van de Russische geheime dienst GRU was. Volgens inlichtingendienst AIVD is Muller namelijk een illegal, een spion die met een valse identiteit een nepleven opbouwt.

Dit is ‘Victor Muller’, de Russische spion die stage wilde bij Strafhof

Wie is deze Muller echt? En wat is er waar van zijn verhaal?

De opmerkelijke tweet hoorde bij een zorgvuldig opgebouwde online- en offline-persoonlijkheid, met een – volgens de AIVD verzonnen – jeugd in Brazilië en Argentinië. Die dekmantel gebruikte hij om te solliciteren bij het Internationaal Strafhof in Den Haag, waar hij werd toegelaten om stage te lopen als junior analist.

Een buitenlandse inlichtingendienst tipte de AIVD, melden bronnen aan de NOS. Daardoor kon de spion snel in de kraag worden gevat. Inmiddels is hij uitgezet naar Brazilië, waar hij volgens het Braziliaanse ministerie van Justitie is vastgezet.

Daarmee wisten de inlichtingendiensten te voorkomen dat Muller kon spioneren bij het Internationaal Strafhof. Hij zou dan toegang hebben tot het kantoor en de computersystemen van het Strafhof.

NOS

Het verhaal dat Victor volgens de AIVD had ingestudeerd was dat hij in 1989 in Brazilië werd geboren. Hij had een moeilijke jeugd gehad, leefde lange tijd in Argentinië en sprak daardoor niet vloeiend Portugees.

Dat verzonnen verleden was behoorlijk gedetailleerd, blijkt uit AIVD-informatie. Zo zou zijn moeder haar vlinderverzameling hebben moeten verkopen om een medische behandeling te kunnen betalen. Zijn favoriete horecatentjes, hoeveel huur hij betaalde, de relatie met zijn vader: het is tot in detail gefabriceerd.

In werkelijkheid blijkt de ontmaskerde man een Rus te zijn, Sergej Tsjerkasov genaamd en vier jaar ouder dan de leeftijd van Victor Muller. Volgens de Braziliaanse justitie kwam hij pas in 2010 in Brazilië aan. Wie zijn foto door gezichtsherkenningssoftware haalt, had al kunnen achterhalen dat zijn verhaal niet klopte. Hij is namelijk te zien als jonge twintiger op foto’s in een Russisch militair uniform en met Russische vrienden.

Een legerverleden ligt voor de hand, aangezien Tsjerkasov op een gegeven moment moet zijn gerekruteerd door de GRU, de militaire inlichtingendienst.

Geheim agent Tsjerkasov met twee vrienden uit het leger NOS

In dezelfde periode dat hij naar Brazilië vertrekt, begint hij ook met het construeren van zijn online identiteit. Hij maakt een Facebookprofiel en een twitteraccount met zijn valse identiteit aan, waar vooral foto’s van hem op zijn motor zijn te zien.

In 2014 vertrekt Tsjerkasov naar Dublin om te studeren aan Trinity College. Vanaf 2018 studeert hij internationale betrekkingen aan de Johns Hopkins universiteit in Baltimore (VS). Die universiteit meldt dat hij daar in 2020 is afgestudeerd. Volgens zijn eigen profiel gaf hij in Dublin ook Engelse les en werkte hij in de Verenigde Staten als freelance-vertaler voor bedrijven of bij rechtszaken, maar dat is niet bevestigd.

‘Intelligente student’

Aan Johns Hopkins kreeg hij les van de Oekraïense hoogleraar Eugene Finkel. Die schrijft vanavond op Twitter dat hij nooit het vermoeden heeft gehad dat zijn student een GRu-spion was, en dat hij een intelligente student was. Ook schrijft Finkel dat het hem zeer spijt dat hij een aanbevelingsbrief voor hem geschreven heeft voor het Strafhof in Den Haag.

Of Tsjerkasov in Ierland en de Verenigde Staten ook spionagewerk heeft gedaan, is niet bekend. In zijn Amerikaanse tijd woonde hij naar eigen zeggen in Arlington, waar ook het Pentagon zetelt. Veel federale overheidsinstellingen zijn gevestigd in het nabije Washington DC.

Foto’s van Mullers alias-profiel NOS

In zijn Amerikaanse periode begint hij ook een politiek weblog. Daarin neemt hij, voor een Russische spion, opmerkelijke standpunten in. In een van zijn zes blogs heeft hij het over “Poetin-kanker” die zich over de wereld verspreidt. Hij roept Zuid-Amerikaanse landen op om de hulp van Amerika in te roepen om te democratiseren, en beweert dat militair ingrijpen in Syrië geen zin heeft. Ook op z’n twitteraccount laat hij zich kritisch uit over Rusland.

Recent keerde hij volgens de Braziliaanse justitie terug naar Brazilië, om zich voor te bereiden op zijn vertrek naar Nederland.

Tsjerkasov bij de uitreiking van zijn diploma in Dublin NOS

Verantwoording

Voor dit artikel haalde de NOS foto’s van Tsjerkasov door twee publiek toegankelijke diensten voor gezichtsherkenning. Eén daarvan is gespecialiseerd in het vinden van profielfoto’s op Russische sociale netwerken, de andere is geschikt voor het vinden van foto’s van een persoon op het “open” web. Op die manier vonden we een website van Tsjerkasov, maar ook socialemediaprofielen van zijn vrienden in het leger, met wie hij op de foto ging. De NOS is terughoudend met het gebruik van dit soort software.