AIVD: complottheorieën over ‘machtige elite’ ernstige dreiging voor Nederland

17 april 2023 NOS

ANP

Complottheorieën over ‘een kwaadaardige elite’ die in Nederland ‘de macht in handen heeft’, vormen op lange termijn een ernstige bedreiging voor de veiligheid in Nederland. Dat concludeert de AIVD in het jaarverslag over 2022. Volgens de inlichtingendienst geloven meer dan honderdduizend mensen in Nederland in zulke theorieën.

AIVD: complottheorieën over ‘machtige elite’ ernstige dreiging voor Nederland

Volgens de complottheorieën spelen allerlei instanties en personen een kwaadaardige rol. Ministers, journalisten, rechters en wetenschappers zouden deel uitmaken van een elite die de bevolking wil onderdrukken, tot slaaf maken of zelfs vermoorden. De zogenaamde elite zou gebeurtenissen verzinnen zoals de stikstofcrisis om verregaande controle over burgers te kunnen uitoefenen.

De AIVD noemt dit gedachtegoed voor het eerst “anti-institutioneel extremisme”. De dienst waarschuwt dat dit op lange termijn voor Nederland een “ernstige dreiging” kan vormen, omdat de ideeën steeds opnieuw leven worden ingeblazen. De inlichtingendienst spreekt van het “populairste extremistische narratief” dat momenteel in de samenleving rondgaat.

‘Gevaarlijk’

De AIVD bestempelt het anti-institutioneel extremisme om twee redenen als gevaarlijk. Volgens de dienst ligt enerzijds het risico op de loer dat mensen die in de theorieën geloven uiteindelijk geweld zullen plegen en goedpraten. Als voorbeeld noemt de inlichtingendienst plannen voor een aanslag op premier Rutte, waarvoor vorig jaar mensen werden gearresteerd. Aan de andere kant kunnen zulke complotten ervoor zorgen dat het vertrouwen in bijvoorbeeld de politie, de rechterlijke macht en het overheidsbestuur en de media in de samenleving afneemt.

De AIVD maakt zich ook zorgen over de toenemende dreiging van extreemrechtse groeperingen. NOS Stories dook in die wereld:

“De AIVD ziet dat aanjagers een eigen draai geven aan gebeurtenissen in het nieuws, en zo het narratief blijven herhalen”, staat in het rapport. “Aanvankelijk richtten ze zich vooral op de coronamaatregelen. Nadat dat meeste daarvan waren afgeschaft, daalde het aantal aanhangers tijdelijk. Inmiddels komen de klimaatcrisis, stikstof en de oorlog in Oekraïne meer aan bod.”

De dienst waarschuwt dat aanhangers van complottheorieën een parallelle samenleving willen optuigen, met een eigen munteenheid en eigen rechtspraak. Doordat er continu nieuwe thema’s bij komen, vreest de AIVD dat dit ook op lange termijn een probleem zal blijven.

De AIVD noemt geen voorbeelden, maar eerder opperde Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet het plan voor een eigen ‘Forumland’, met een eigen munteenheid en scholen. “Wij signaleren trends en fenomenen in de samenleving, maar zullen nooit verwijzen naar politieke partijen”, zegt een woordvoerder van de inlichtingendienst daarover desgevraagd.

Grotere dreiging jihadistisch terrorisme

Het rapport over 2022 richt zich ook op jihadisme. Dat is volgens de AIVD nog altijd de belangrijkste terroristische dreiging tegen Nederland. De AIVD waarschuwt met name voor netwerken van terreurgroep Islamitische Staat die worden aangestuurd vanuit Afghanistan. Netwerken in Syrië spelen tegenwoordig een minder belangrijke rol.

Vooral in de tweede helft van 2022 zag de AIVD een toename van inlichtingen over mogelijke aanslagen door IS. De dienst acht daarom de dreiging van door IS aangestuurde aanslagen in Europa hoger dan in 2021. Van Al Qaida en groepen als Al Shabaab in Somalië gaat in Europa een minder grote dreiging uit. Ondanks de machtsovername van de Taliban in Afghanistan lijkt Al Qaida daar vooralsnog niet goed georganiseerd.

Rusland

Ook dit jaar wijst de dienst op dreigingen vanuit Rusland. Zo werden vorig jaar zeventien Russische inlichtingenofficieren uitgezet en werd voorkomen dat een Russische spion bij het Internationaal Strafhof aan het werk ging. Sinds de inval in Oekraïne vorig jaar februari probeert Rusland ook via digitale spionage een beeld te krijgen van bijvoorbeeld Oekraïense militaire besluiten.

Verder houdt Rusland (voormalige) Russische burgers hier in de gaten en intimideert het hen. Ook China en Iran maken zich hier volgens het rapport schuldig aan.

‘Optelsom van dreigingen’

In bredere zin rept de AIVD over een “optelsom van dreigingen”. De inlichtingendienst constateert dat bepaalde dreigingen elkaar in Nederland versterken. Zo kwam rechts-extremisme eerder op in reactie op aanslagen door terreurgroep IS. Verharding op rechts kan op zijn beurt weer leiden tot verharding onder linkse extremisten.

17 april 2023 In het Nieuws

De VS klagen Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov aan die in 2022 onder een valse Braziliaanse identiteit probeerde te infiltreren bij het ICC in Den Haag

Sergej Tsjerkasov is de Russiche GRU spion die stage wilde lopen bij het Het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Victor Muller een geheim agent van de Russische geheime dienst GRU

Volgens de AIVD deed de Rus Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov (36) zich voor als een Braziliaan met de naam Viktor Muller Ferreira.

Politie onderzoekt valse bommeldingen: ‘Ze willen dat ik terugga naar China’

3 maart 2023 Ardi Bouwers Pointer KRO-NCRV

De politie onderzoekt valse bommeldingen en hotelboekingen vanuit China. Volgens een woordvoerder gaat het om meerdere bommeldingen in Europa. Betrokken Chinese burgers zijn ervan overtuigd dat de bommeldingen het werk zijn van de regering in Peking en bedoeld als tactiek om critici van het regime het zwijgen op te leggen. 

Politie onderzoekt valse bommeldingen: ‘Ze willen dat ik terugga naar China’

Er zijn het afgelopen jaar meerdere valse bommeldingen vanuit China gedaan in Europa, laat een woordvoerder van de politie Den Haag weten. Diverse hotels waren het doelwit van die meldingen. Wie ervoor verantwoordelijk zijn en om welke hotels het precies gaat kan de politie nog niet zeggen, aldus de woordvoerder. “Geconstateerd is dat de meldingen zeer waarschijnlijk vanaf een IP-adres in China en Hongkong zijn gedaan.” Meer details wil de politie vooralsnog niet geven over het onderzoek.

Dreigberichten

Eén van de personen die aangifte heeft gedaan van dergelijke bommeldingen is Wang Jingyu. De bommeldingen werden in zijn naam gedaan.

Jingyu vluchtte in 2019 uit China nadat hij online zijn steun had uitgesproken voor de pro-democratische demonstraties in Hongkong. Na een tocht door verschillende landen, vroeg Jingyu uiteindelijk asiel aan in Nederland. Sinds zijn vlucht wordt hij naar eigen zeggen regelmatig lastiggevallen door de Chinese autoriteiten. “Als ik iets op Twitter zet, komt er binnen twintig minuten een reactie van de politie in mijn woonplaats in China,” zei Wang eerder in een interview met De Volkskrant. De boodschap van de Chinese politie is altijd hetzelfde: het loopt slecht af met zijn ouders als hij niet terugkeert naar China.

Jingyu kreeg begin oktober dreigberichten via chatdienst Telegram, de dag nadat hij aan RTL Nieuws een interview had gegeven over illegale Chinese politiebureaus in Nederland. In de berichten werd hij dringend verzocht om naar het Centraal Station in Amsterdam te gaan. Zou hij dat niet doen, dan zou bij de Chinese ambassade een melding worden gemaakt dat hij een bom wilde af laten gaan. “Ik ontving opeens hotelreserveringen via e-mail en een paar uur later heeft de Chinese ambassade de politie gebeld en gezegd dat ik zou hebben gedreigd met een bom”, vertelt hij.

Jingyu heeft eerder te maken gehad met bommeldingen en valse hotelboekingen, onder meer bij een Marriott Hotel in Nederland en België, blijkt uit zijn aangifte. Volgens hem doen de Turkse en Duitse politie en ook het Amerikaanse Federal Bureau of Investigations (FBI) onderzoek naar de valse bommeldingen. De Turkse politie wil niet reageren op onze vragen. De Duitse politie en FBI zeggen beide het bestaan van het onderzoek niet te ontkennen of bevestigen.

Chinese autoriteiten

De politie Den Haag nam in november contact op met een Chinese promovendus in Groningen. “De politie wilde weten of ik iets wist van de bommelding en of ik contact had gehad met Wang Jingyu. En of ik een hotelkamer had geboekt. Maar ik wist nergens van en van mijn creditcard is niks afgeschreven. Dat kon ook niet, want er stond bijna niks op”, vertelt de vrouw, die niet met haar naam genoemd wil worden.

Net als Jingyu is ook de promovenda in Groningen onderwerp van onderzoek door de Chinese autoriteiten, maar niet vanwege protesten of politieke activiteiten. Het onderzoek naar haar begon nadat ze enkele jaren geleden zowel in Nederland als in China aangifte deed van een vermeende verkrachting door een Chinese docent die in Groningen aanwezig was. Die docent bleek lid te zijn geweest van het provinciale ministerie van Justitie van Jiangsu, zo blijkt uit een screenshot van de website van het provinciale ministerie, het type overheidsbaan dat vaak wordt vervuld door leden van de Communistische Partij. “Direct na de verkrachting waarschuwde hij me dat hij veel mensen kent hier en dat er wel eens bommeldingen voorkomen”, vertelt ze.

Sindsdien krijgt de promovenda telefoontjes van onbekenden die niks zeggen als ze opneemt, blijkt uit haar telefoongegevens. De Chinese politie bezocht haar ouders in China, omdat ze de sociale media-accounts van hun dochter wilden weten. Een agent liet een briefje achter waarop de woorden voor Facebook en Twitter in het Mandarijn waren vertaald, met een telefoonnummer waarop de ouders de politie konden bereiken. En ook de ouders van een Chinese kennis in Groningen werden volgens haar om die reden door de Chinese politie ondervraagd. Ook is haar Telegram-account gehackt, zegt ze. “Als ik terug moet naar China word ik zeker opgepakt en misschien omgebracht.”

Het onderzoek naar de vermeende verkrachting werd in april 2021 door het Nederlandse Openbaar Ministerie geseponeerd vanwege gebrek aan bewijs.

Tactiek

Beide zijn ervan overtuigd dat de bommeldingen en hotelboekingen een tactiek zijn van de Chinese autoriteiten om ze de mond te snoeren en om hen in diskrediet te brengen. Dergelijke tactieken tegen dissidenten zouden kunnen leiden tot afwijzing van asielaanvragen en uiteindelijke deportatie naar China. “Ik denk dat de Communistische Partij erachter zit. Ze dreigen vaker. Ze willen dat ik terugga naar China, dat is de reden”, zegt Jingyu. “Dit is wat ze doen. Ik weet dat het nergens op slaat, maar ze vervolgen alle mensen die tegen de Chinese Communistische Partij zijn”, zegt hij.

Jingyu heeft niet als enige te maken met de valse bommeldingen en hotelboekingen. Su Yutong, een Chinese journalist woonachtig in Duitsland, is het doelwit van soortgelijke tactieken. Zij ontvluchtte China in 2010 nadat ze huisarrest had gekregen voor het verspreiden van een in China verboden boek. “De Communistische Partij heeft over de hele wereld verschillende hotels geboekt in mijn naam en vervolgens een bom gemeld”, vertelt Yutong in een tweet begin februari.

In Yutong’s naam werd een hotel geboekt in Hongkong, waarna een bommelding werd geplaatst in naam van, wederom, Wang Jingyu. “Ik heb de politie geïnformeerd. De doodsbedreigingen en intimidatie vanuit de Communistische Partij hebben een nieuwe wending genomen”, tweet de journalist, die verder geen commentaar wil geven vanwege een lopend onderzoek in Duitsland.

Australische activist

De aanpak lijkt niet beperkt te zijn tot dissidenten met een Chinees paspoort: ook de Australische activist Drew Pavlou kreeg te maken met een valse bommelding nadat hij voor de Chinese ambassade in Londen had gedemonstreerd tegen de schending van mensenrechten door het land. “Vorig jaar werd ik in Londen gearresteerd tijdens een vreedzaam protest. De Chinese ambassade beweerde ten onrechte dat ik een bommelding had gedaan”, schrijft Pavlou op Twitter.

Volgens de activist is een nep-mailadres gebruikt met zijn naam om de bommelding te versturen. “Ze probeerden me er duidelijk in te luizen. Maar ik laat me niet intimideren. Het zijn kleinzielige maffia-achtige tactieken”, zei Pavlou eerder tegen Sky News. De Britse politie heeft de aanklacht richting Pavlou inmiddels laten vallen.

Propagandacampagne

Geen van de betrokkenen kenden elkaar voordat ze te maken kregen met de valse bommeldingen. Het enige dat ze gemeen hebben is dat allen in aanraking zijn gekomen met de Chinese autoriteiten, waarna er valse bommeldingen werden gemaakt.

“Ik ken deze specifieke gevallen niet, maar de tactieken verbazen me niet”, zegt sinoloog Ardi Bouwers. Volgens Bouwers heeft de intimidatie vooral tot doel om één bepaald verhaal over China en China’s plek in de wereld te promoten en alle verhalen die daar tegenin gaan weg te drukken. “Het is onderdeel van een massale propagandacampagne”, vertelt ze. “Die voor een deel gericht is op de internationale wereld, maar eigenlijk – nog veel belangrijker – gericht is op de Chinese bevolking. De nummer één prioriteit voor de Chinese autoriteiten is altijd het binnenland, veel meer dan het buitenland. Dus dat betekent dat Chinezen in China niet te veel afgeleid moeten worden door alternatieve narratieven.”

Foto: Wang Jingyu

Niet alleen de Chinese autoriteiten zetten zich in voor die propagandacampagne, ook Chinese burgers over de hele wereld grijpen soms in als iemand iets zegt dat niet spoort met het officiële Chinese narratief, zegt Bouwers. “En dat gebeurt op allerlei manieren. Dat gebeurt niet alleen op Chinese sociale media, maar ook op Twitter en ik zie het ook op LinkedIn. De bedoeling is dat mensen die zich kritisch uitlaten richting China op een gegeven moment moe worden en denken: ik heb niet weer zin in al die propaganda eroverheen, dus ik houd m’n mond maar liever.” Het druk zetten via familie is standaardpraktijk, aldus Bouwers. “Dat zijn verhalen die echt altijd terugkomen.”

Bouwers vindt het belangrijk dat de politie onderzoek doet naar dit soort intimidatie. “Op het moment dat er tegen mensen die zich op Nederlands grondgebied bevinden dit soort dwangpraktijken worden uitgevoerd, en die zijn strafbaar, dan is het ook belangrijk om dat te straffen.”

De Chinese ambassade heeft vooralsnog niet gereageerd op onze vragen.

Update: Op 5 maart hebben we aan het artikel toegevoegd dat het onderzoek naar de vermeende verkrachting van de promovenda in 2021 is geseponeerd door het Openbaar Ministerie.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Traci White en Marcello Filibeck van The Northern Times.

Hoe een Volkskrant-journalist ten prooi viel aan Chinese intimidatie

In afschrift aan:

de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)

8 april 2023 Volkskrant

Dreigende berichten, valse bommeldingen: Volkskrant-journalist Marije Vlaskamp kende de Chinese tactieken om tegengeluiden te smoren uit haar tijd als correspondent. Nu is zij zelf het mikpunt van een hevige intimidatiecampagne. Wie zit hierachter? En waarom is het zo belangrijk om dit alles openbaar te maken?

Hoe een Volkskrant-journalist ten prooi viel aan Chinese intimidatie

VERDEROP IN DIT VERHAAL

• Wie overkwam dit nog meer? De tactiek om iemand monddood te maken – met psychologische oorlogsvoering of door diegene als terrorist af te schilderen – wordt al langer tegen mensen van Chinese afkomst ingezet, maar is nu ook tegen westerlingen gericht.
• De Chinese ambassade bevestigt dat zij in oktober een bommelding ontving en deze doorgaf aan de politie.
• Reactie Openbaar Ministerie: De bommeldingen en boekingen ‘konden worden teruggeleid naar IP-adressen in China en Hong Kong’.

WIE OVERKWAM DIT NOG MEER?

• Voor zover bekend is het niet eerder gebeurd dat onbekenden namens de Chinese staat een Nederlandse journalist buiten China intimideren. De tactiek om iemand monddood te maken, met psychologische oorlogsvoering of door diegene als terrorist af te schilderen, wordt vooral ingezet tegen mensen van Chinese afkomst, zoals Han-Chinezen, Oeigoeren en Tibetanen.

• Zo zag Su Yutong, een in Duitsland woonachtige journalist voor Radio Free Asia, eind vorig jaar haar persoonlijke gegevens terug in advertenties waarin seks tegen betaling werd aangeboden. Zij werd met verkrachting en de dood bedreigd, en er werden recentelijk meerdere bommeldingen uit haar naam gedaan. Dat laatste gebeurde onlangs ook met de activistische Amerikaanse pastoor Bob Fu, die Chinese dissidenten bijstaat.
• Het aantal gedocumenteerde gevallen waarbij een niet uit China afkomstige persoon belaagd werd, is op de vingers van één hand te tellen. De Australische activist Drew Pavlou werd in 2022 aangehouden tijdens een protest voor de Chinese ambassade in Londen wegens valse bommeldingen die waren verstuurd vanaf een op zijn naam aangemaakt mailadres.
• De Britse advocaat Caoilfhionn Gallagher, die de Hongkongse mediatycoon Jimmy Lai verdedigt, ontving in juli 2022 dreigbrieven. Uit haar naam werden allerlei onzinmailtjes naar haar persoonlijke en professionele netwerk verstuurd, aldus de Law Gazette. Ook de Nieuw-Zeelandse academicus Anne-Marie Brady, die zich bezighoudt met Chinese inmenging in het buitenland, ontving in 2017 doodsbedreigingen en er werd ingebroken in haar woning en kantoor.