AIVD: China is grootste bedreiging voor economische veiligheid

17 april 2023 Telegraaf

China is de grootste bedreiging voor de economische veiligheid in Nederland. Dat zei directeur-generaal van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Erik Akerboom maandag bij de presentatie van het jaarverslag over 2022. Het land jaagt op „unieke kennis” zoals die van chipmachinemaker ASML. China hoort bij de landen die, net als bijvoorbeeld Rusland, „steeds meer macht en meer invloed zoeken.”

De Chinese leider Xi Jinping Ⓒ ANP

AIVD: China is grootste bedreiging voor economische veiligheid

Akerboom schetst dat Nederland een „dubbele relatie” heeft met China. Enerzijds is het een belangrijke handelspartner, anderzijds spioneert het land „zonder scrupules” in Nederland. Dit gebeurt onder meer via (digitale) spionage, maar ook via heimelijke investeringen, illegale export en ’insiders’.

Anti-westers

„Onder Xi Jinping is de nadruk steeds meer komen te liggen op een antiwesterse houding en het benadrukken van een communistische ideologie met Chinese karakteristieken, die ook in het buitenlands beleid tot gelding moet worden gebracht”, zegt de AIVD.

Het is al langer bekend dat Nederland zich zorgen maakt om spionagepraktijken vanuit onder meer China en Rusland. Vorige maand bevestigde het kabinet nog dat er beperkingen zijn opgelegd aan ASML voor de export van hoogwaardige apparatuur naar China. Maar sinds de oorlog in Oekraïne ontwikkelt de relatie tussen de twee landen zich verder. „En het is geen gelijkwaardige relatie”, zegt Akerboom. „Moskou is de onderliggende partij.”

Hij wijst erop dat de opstelling van China tegenover de oorlog van groot belang is. Zo kan het land Rusland militair ondersteunen, maar ook als bemiddelaar optreden. „Maar China houdt het kruit droog. We zien beide scenario’s nog niet gebeuren.”

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) noemt de ontwikkelingen die beschreven worden in het jaarverslag „zeer zorgelijk.” „Nationale veiligheid is een van de belangrijkste randvoorwaarden voor veilig samenleven in Nederland. Het is daarom goed dat de AIVD daar krachtig tegen optreedt en op blijft treden. Het werk dat zij doet om onze democratie te beschermen is ontzettend belangrijk.”

AIVD: complottheorieën over ‘machtige elite’ ernstige dreiging voor Nederland

17 april 2023 NOS

ANP

Complottheorieën over ‘een kwaadaardige elite’ die in Nederland ‘de macht in handen heeft’, vormen op lange termijn een ernstige bedreiging voor de veiligheid in Nederland. Dat concludeert de AIVD in het jaarverslag over 2022. Volgens de inlichtingendienst geloven meer dan honderdduizend mensen in Nederland in zulke theorieën.

AIVD: complottheorieën over ‘machtige elite’ ernstige dreiging voor Nederland

Volgens de complottheorieën spelen allerlei instanties en personen een kwaadaardige rol. Ministers, journalisten, rechters en wetenschappers zouden deel uitmaken van een elite die de bevolking wil onderdrukken, tot slaaf maken of zelfs vermoorden. De zogenaamde elite zou gebeurtenissen verzinnen zoals de stikstofcrisis om verregaande controle over burgers te kunnen uitoefenen.

De AIVD noemt dit gedachtegoed voor het eerst “anti-institutioneel extremisme”. De dienst waarschuwt dat dit op lange termijn voor Nederland een “ernstige dreiging” kan vormen, omdat de ideeën steeds opnieuw leven worden ingeblazen. De inlichtingendienst spreekt van het “populairste extremistische narratief” dat momenteel in de samenleving rondgaat.

‘Gevaarlijk’

De AIVD bestempelt het anti-institutioneel extremisme om twee redenen als gevaarlijk. Volgens de dienst ligt enerzijds het risico op de loer dat mensen die in de theorieën geloven uiteindelijk geweld zullen plegen en goedpraten. Als voorbeeld noemt de inlichtingendienst plannen voor een aanslag op premier Rutte, waarvoor vorig jaar mensen werden gearresteerd. Aan de andere kant kunnen zulke complotten ervoor zorgen dat het vertrouwen in bijvoorbeeld de politie, de rechterlijke macht en het overheidsbestuur en de media in de samenleving afneemt.

De AIVD maakt zich ook zorgen over de toenemende dreiging van extreemrechtse groeperingen. NOS Stories dook in die wereld:

“De AIVD ziet dat aanjagers een eigen draai geven aan gebeurtenissen in het nieuws, en zo het narratief blijven herhalen”, staat in het rapport. “Aanvankelijk richtten ze zich vooral op de coronamaatregelen. Nadat dat meeste daarvan waren afgeschaft, daalde het aantal aanhangers tijdelijk. Inmiddels komen de klimaatcrisis, stikstof en de oorlog in Oekraïne meer aan bod.”

De dienst waarschuwt dat aanhangers van complottheorieën een parallelle samenleving willen optuigen, met een eigen munteenheid en eigen rechtspraak. Doordat er continu nieuwe thema’s bij komen, vreest de AIVD dat dit ook op lange termijn een probleem zal blijven.

De AIVD noemt geen voorbeelden, maar eerder opperde Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet het plan voor een eigen ‘Forumland’, met een eigen munteenheid en scholen. “Wij signaleren trends en fenomenen in de samenleving, maar zullen nooit verwijzen naar politieke partijen”, zegt een woordvoerder van de inlichtingendienst daarover desgevraagd.

Grotere dreiging jihadistisch terrorisme

Het rapport over 2022 richt zich ook op jihadisme. Dat is volgens de AIVD nog altijd de belangrijkste terroristische dreiging tegen Nederland. De AIVD waarschuwt met name voor netwerken van terreurgroep Islamitische Staat die worden aangestuurd vanuit Afghanistan. Netwerken in Syrië spelen tegenwoordig een minder belangrijke rol.

Vooral in de tweede helft van 2022 zag de AIVD een toename van inlichtingen over mogelijke aanslagen door IS. De dienst acht daarom de dreiging van door IS aangestuurde aanslagen in Europa hoger dan in 2021. Van Al Qaida en groepen als Al Shabaab in Somalië gaat in Europa een minder grote dreiging uit. Ondanks de machtsovername van de Taliban in Afghanistan lijkt Al Qaida daar vooralsnog niet goed georganiseerd.

Rusland

Ook dit jaar wijst de dienst op dreigingen vanuit Rusland. Zo werden vorig jaar zeventien Russische inlichtingenofficieren uitgezet en werd voorkomen dat een Russische spion bij het Internationaal Strafhof aan het werk ging. Sinds de inval in Oekraïne vorig jaar februari probeert Rusland ook via digitale spionage een beeld te krijgen van bijvoorbeeld Oekraïense militaire besluiten.

Verder houdt Rusland (voormalige) Russische burgers hier in de gaten en intimideert het hen. Ook China en Iran maken zich hier volgens het rapport schuldig aan.

‘Optelsom van dreigingen’

In bredere zin rept de AIVD over een “optelsom van dreigingen”. De inlichtingendienst constateert dat bepaalde dreigingen elkaar in Nederland versterken. Zo kwam rechts-extremisme eerder op in reactie op aanslagen door terreurgroep IS. Verharding op rechts kan op zijn beurt weer leiden tot verharding onder linkse extremisten.

17 april 2023 In het Nieuws

De VS klagen Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov aan die in 2022 onder een valse Braziliaanse identiteit probeerde te infiltreren bij het ICC in Den Haag

Sergej Tsjerkasov is de Russiche GRU spion die stage wilde lopen bij het Het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Victor Muller een geheim agent van de Russische geheime dienst GRU

Volgens de AIVD deed de Rus Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov (36) zich voor als een Braziliaan met de naam Viktor Muller Ferreira.

Oud-AIVD directeur Rob Berthole: Nederlandse inlichtingendiensten moeten zelf spionagedreiging Chinese hijskranen onderzoeken

10 maart 2023 NPO Radio 1

Als de Amerikaanse veiligheidsdiensten zeggen dat Chinese hijskranen in wereldhavens worden gebruikt voor spionagedoeleinden, dan moet Nederland met eigen middelen haar havens onderzoeken zegt voormalig AIVD-directeur Rob Berthole in Sven op 1. “Ik weet niet of je daar belangrijke informatie uit kunt halen, maar het zou wel kunnen.”

Oud-AIVD directeur Rob Berthole: Nederlandse inlichtingendiensten moeten zelf spionagedreiging Chinese hijskranen onderzoeken

Oud-AIVD directeur Rob Berthole: Nederlandse inlichtingendiensten moeten zelf spionagedreiging Chinese hijskranen onderzoeken

Inlichtingendiensten waarschuwen voor nog meer spionageacties, maar niet alles wat wij hierover lezen is “volkomen betrouwbaar”, stelt voormalig AIVD-directeur Rob Berthole. Wel is zeker dat China wereldwijd op grote schaal persoonsgegevens verzamelt. “China heeft enorme datahonger en hebben ook de middelen om hieraan te voldoen”, zegt de oud veiligheidsman. “In Shanghai is een legereenheid van 100.000 man die dagelijks als een stofzuiger het internet afzoekt.”

Nederland bestand tegen Chinese dreiging

Volgens de oud-AIVD-baas is Nederland genoeg bestand tegen spionagedreigingen vanuit China. “Met slim optreden en het stellen van prioriteiten kunnen onze diensten wel degelijk de belangrijkste elementen in de gaten houden.”

Bijvoorbeeld Chinese studenten, die lessen van Nederlandse wetenschappers volgen en allerlei mogelijk gevoelige informatie verzamelen en dat vervolgens doorsturen naar het thuisfront. Wat betreft het toelaten van Chinese studenten moet Nederland “niet flauw zijn”, stelt Berthole. “Je moet je goed blijven afvragen of er delen zijn van het curriculum waar je ze niet wilt toelaten.”