Studenten uit China en Hongkong die in het buitenland studeren krijgen daar ook te maken met intimidatie, en worden lastiggevallen en in de gaten gehouden. De Chinese autoriteiten proberen te voorkomen dat deze studenten zich bezighouden met ‘gevoelige’ of politieke onderwerpen in het buitenland, staat in een nieuw rapport dat Amnesty International vandaag uitbrengt.
Zo beschrijven Chinese studenten die de mensenrechtenorganisatie heeft gesproken hoe ze werden gefotografeerd bij demonstraties in de steden waar ze wonen. Ook vertelden ze dat hun families in China door de politie zijn bedreigd vanwege hun activisme in het buitenland. Er wordt dan gedreigd met het afnemen van hun paspoort of het stopzetten van het pensioen.
Joyce Man, beleidsmedewerker China voor Amnesty, zei in het NOS Radio 1 Journaal dat ook op andere manieren druk wordt uitgeoefend op de studenten. “We horen ook vaak dat ze berichtjes krijgen op social media die veel in China worden gebruikt. Ook krijgen ze vreemde telefoontjes uit het buitenland, bijvoorbeeld uit India. Dat zijn telefoontjes waarbij je niemand hoort aan de andere kant van de lijn.”
Vader benaderd
Een Chinese student die in het buitenland studeert vertelde dat ze meedeed aan een herdenking voor het neerslaan van de Chinese studentenopstand op het Tiananmen-plein in Peking in 1989. Binnen een paar uur hoorde ze van haar vader in China dat de veiligheidsdienst contact met hem had opgenomen.
Volgens Man zijn het juist die demonstraties uit het verleden waar China moeite mee heeft. “Dat is een groot taboe in China. Zelfs als je daar online iets over plaatst, word je meteen gecensureerd. Als je kritiek hebt op China, dan is dat aanleiding voor intimidatie.”
De veiligheidsdienst vertelde de vader dat hij zijn dochter die in het buitenland studeert moest opvoeden zodat ze geen bijeenkomsten bijwoont die “de reputatie van China in de wereld kunnen schaden”. De studente zei dat ze geschokt was door de snelheid waarmee de Chinese autoriteiten haar als deelnemer hadden geïdentificeerd en haar vader hadden gevonden.
‘Meer bescherming nodig’
Het rapport van Amnesty International is naar eigen zeggen het breedste onderzoek tot nu toe naar de Chinese repressie bij buitenlandse universiteiten. Amnesty hield diepte-interviews met 32 Chinese studenten die aan universiteiten in acht verschillende landen studeerden waaronder Nederland. Een derde van hen zei geïntimideerd te zijn door de Chinese overheid.
Volgens Amnesty is het belangrijk dat buitenlandse universiteiten de Chinese intimidatie serieus nemen. “Universiteiten kunnen in eerste instantie kennis opbouwen over dit fenomeen. Wat dit doet met studenten, daar hebben de universiteit weinig weet van. Daarnaast is het belangrijk dat docenten weten hoe ze er mee om moeten gaan en dat er een meldpunt komt waar studenten melding kunnen doen.”
Naar schatting studeren zo’n 900.000 Chinese studenten in het buitenland. Amnesty International roept de regeringen van de gastlanden en universiteiten op meer te doen om de rechten te beschermen van studenten die dreiging ervaren van de Chinese overheid.
Complottheorieën over ‘een kwaadaardige elite’ die in Nederland ‘de macht in handen heeft’, vormen op lange termijn een ernstige bedreiging voor de veiligheid in Nederland. Dat concludeert de AIVD in het jaarverslag over 2022. Volgens de inlichtingendienst geloven meer dan honderdduizend mensen in Nederland in zulke theorieën.
Volgens de complottheorieën spelen allerlei instanties en personen een kwaadaardige rol. Ministers, journalisten, rechters en wetenschappers zouden deel uitmaken van een elite die de bevolking wil onderdrukken, tot slaaf maken of zelfs vermoorden. De zogenaamde elite zou gebeurtenissen verzinnen zoals de stikstofcrisis om verregaande controle over burgers te kunnen uitoefenen.
De AIVD noemt dit gedachtegoed voor het eerst “anti-institutioneel extremisme”. De dienst waarschuwt dat dit op lange termijn voor Nederland een “ernstige dreiging” kan vormen, omdat de ideeën steeds opnieuw leven worden ingeblazen. De inlichtingendienst spreekt van het “populairste extremistische narratief” dat momenteel in de samenleving rondgaat.
‘Gevaarlijk’
De AIVD bestempelt het anti-institutioneel extremisme om twee redenen als gevaarlijk. Volgens de dienst ligt enerzijds het risico op de loer dat mensen die in de theorieën geloven uiteindelijk geweld zullen plegen en goedpraten. Als voorbeeld noemt de inlichtingendienst plannen voor een aanslag op premier Rutte, waarvoor vorig jaar mensen werden gearresteerd. Aan de andere kant kunnen zulke complotten ervoor zorgen dat het vertrouwen in bijvoorbeeld de politie, de rechterlijke macht en het overheidsbestuur en de media in de samenleving afneemt.
De AIVD maakt zich ook zorgen over de toenemende dreiging van extreemrechtse groeperingen. NOS Stories dook in die wereld:
“De AIVD ziet dat aanjagers een eigen draai geven aan gebeurtenissen in het nieuws, en zo het narratief blijven herhalen”, staat in het rapport. “Aanvankelijk richtten ze zich vooral op de coronamaatregelen. Nadat dat meeste daarvan waren afgeschaft, daalde het aantal aanhangers tijdelijk. Inmiddels komen de klimaatcrisis, stikstof en de oorlog in Oekraïne meer aan bod.”
De dienst waarschuwt dat aanhangers van complottheorieën een parallelle samenleving willen optuigen, met een eigen munteenheid en eigen rechtspraak. Doordat er continu nieuwe thema’s bij komen, vreest de AIVD dat dit ook op lange termijn een probleem zal blijven.
De AIVD noemt geen voorbeelden, maar eerder opperde Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet het plan voor een eigen ‘Forumland’, met een eigen munteenheid en scholen. “Wij signaleren trends en fenomenen in de samenleving, maar zullen nooit verwijzen naar politieke partijen”, zegt een woordvoerder van de inlichtingendienst daarover desgevraagd.
Grotere dreiging jihadistisch terrorisme
Het rapport over 2022 richt zich ook op jihadisme. Dat is volgens de AIVD nog altijd de belangrijkste terroristische dreiging tegen Nederland. De AIVD waarschuwt met name voor netwerken van terreurgroep Islamitische Staat die worden aangestuurd vanuit Afghanistan. Netwerken in Syrië spelen tegenwoordig een minder belangrijke rol.
Vooral in de tweede helft van 2022 zag de AIVD een toename van inlichtingen over mogelijke aanslagen door IS. De dienst acht daarom de dreiging van door IS aangestuurde aanslagen in Europa hoger dan in 2021. Van Al Qaida en groepen als Al Shabaab in Somalië gaat in Europa een minder grote dreiging uit. Ondanks de machtsovername van de Taliban in Afghanistan lijkt Al Qaida daar vooralsnog niet goed georganiseerd.
Rusland
Ook dit jaar wijst de dienst op dreigingen vanuit Rusland. Zo werden vorig jaar zeventien Russische inlichtingenofficieren uitgezet en werd voorkomen dat een Russische spion bij het Internationaal Strafhof aan het werk ging. Sinds de inval in Oekraïne vorig jaar februari probeert Rusland ook via digitale spionage een beeld te krijgen van bijvoorbeeld Oekraïense militaire besluiten.
Verder houdt Rusland (voormalige) Russische burgers hier in de gaten en intimideert het hen. Ook China en Iran maken zich hier volgens het rapport schuldig aan.
‘Optelsom van dreigingen’
In bredere zin rept de AIVD over een “optelsom van dreigingen”. De inlichtingendienst constateert dat bepaalde dreigingen elkaar in Nederland versterken. Zo kwam rechts-extremisme eerder op in reactie op aanslagen door terreurgroep IS. Verharding op rechts kan op zijn beurt weer leiden tot verharding onder linkse extremisten.
17 april 2023 In het Nieuws
De VS klagen Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov aan die in 2022 onder een valse Braziliaanse identiteit probeerde te infiltreren bij het ICC in Den Haag
Sergej Tsjerkasov is de Russiche GRU spion die stage wilde lopen bij het Het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Victor Muller een geheim agent van de Russische geheime dienst GRU
Volgens de AIVD deed de Rus Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov (36) zich voor als een Braziliaan met de naam Viktor Muller Ferreira.
De politie onderzoekt valse bommeldingen en hotelboekingen vanuit China. Volgens een woordvoerder gaat het om meerdere bommeldingen in Europa. Betrokken Chinese burgers zijn ervan overtuigd dat de bommeldingen het werk zijn van de regering in Peking en bedoeld als tactiek om critici van het regime het zwijgen op te leggen.
Er zijn het afgelopen jaar meerdere valse bommeldingen vanuit China gedaan in Europa, laat een woordvoerder van de politie Den Haag weten. Diverse hotels waren het doelwit van die meldingen. Wie ervoor verantwoordelijk zijn en om welke hotels het precies gaat kan de politie nog niet zeggen, aldus de woordvoerder. “Geconstateerd is dat de meldingen zeer waarschijnlijk vanaf een IP-adres in China en Hongkong zijn gedaan.” Meer details wil de politie vooralsnog niet geven over het onderzoek.
Dreigberichten
Eén van de personen die aangifte heeft gedaan van dergelijke bommeldingen is Wang Jingyu. De bommeldingen werden in zijn naam gedaan.
Jingyu vluchtte in 2019 uit China nadat hij online zijn steun had uitgesproken voor de pro-democratische demonstraties in Hongkong. Na een tocht door verschillende landen, vroeg Jingyu uiteindelijk asiel aan in Nederland. Sinds zijn vlucht wordt hij naar eigen zeggen regelmatig lastiggevallen door de Chinese autoriteiten. “Als ik iets op Twitter zet, komt er binnen twintig minuten een reactie van de politie in mijn woonplaats in China,” zei Wang eerder in een interview met De Volkskrant. De boodschap van de Chinese politie is altijd hetzelfde: het loopt slecht af met zijn ouders als hij niet terugkeert naar China.
Jingyu kreeg begin oktober dreigberichten via chatdienst Telegram, de dag nadat hij aan RTL Nieuws een interview had gegeven over illegale Chinese politiebureaus in Nederland. In de berichten werd hij dringend verzocht om naar het Centraal Station in Amsterdam te gaan. Zou hij dat niet doen, dan zou bij de Chinese ambassade een melding worden gemaakt dat hij een bom wilde af laten gaan. “Ik ontving opeens hotelreserveringen via e-mail en een paar uur later heeft de Chinese ambassade de politie gebeld en gezegd dat ik zou hebben gedreigd met een bom”, vertelt hij.
Jingyu heeft eerder te maken gehad met bommeldingen en valse hotelboekingen, onder meer bij een Marriott Hotel in Nederland en België, blijkt uit zijn aangifte. Volgens hem doen de Turkse en Duitse politie en ook het Amerikaanse Federal Bureau of Investigations (FBI) onderzoek naar de valse bommeldingen. De Turkse politie wil niet reageren op onze vragen. De Duitse politie en FBI zeggen beide het bestaan van het onderzoek niet te ontkennen of bevestigen.
Chinese autoriteiten
De politie Den Haag nam in november contact op met een Chinese promovendus in Groningen. “De politie wilde weten of ik iets wist van de bommelding en of ik contact had gehad met Wang Jingyu. En of ik een hotelkamer had geboekt. Maar ik wist nergens van en van mijn creditcard is niks afgeschreven. Dat kon ook niet, want er stond bijna niks op”, vertelt de vrouw, die niet met haar naam genoemd wil worden.
Net als Jingyu is ook de promovenda in Groningen onderwerp van onderzoek door de Chinese autoriteiten, maar niet vanwege protesten of politieke activiteiten. Het onderzoek naar haar begon nadat ze enkele jaren geleden zowel in Nederland als in China aangifte deed van een vermeende verkrachting door een Chinese docent die in Groningen aanwezig was. Die docent bleek lid te zijn geweest van het provinciale ministerie van Justitie van Jiangsu, zo blijkt uit een screenshot van de website van het provinciale ministerie, het type overheidsbaan dat vaak wordt vervuld door leden van de Communistische Partij. “Direct na de verkrachting waarschuwde hij me dat hij veel mensen kent hier en dat er wel eens bommeldingen voorkomen”, vertelt ze.
Sindsdien krijgt de promovenda telefoontjes van onbekenden die niks zeggen als ze opneemt, blijkt uit haar telefoongegevens. De Chinese politie bezocht haar ouders in China, omdat ze de sociale media-accounts van hun dochter wilden weten. Een agent liet een briefje achter waarop de woorden voor Facebook en Twitter in het Mandarijn waren vertaald, met een telefoonnummer waarop de ouders de politie konden bereiken. En ook de ouders van een Chinese kennis in Groningen werden volgens haar om die reden door de Chinese politie ondervraagd. Ook is haar Telegram-account gehackt, zegt ze. “Als ik terug moet naar China word ik zeker opgepakt en misschien omgebracht.”
Het onderzoek naar de vermeende verkrachting werd in april 2021 door het Nederlandse Openbaar Ministerie geseponeerd vanwege gebrek aan bewijs.
Tactiek
Beide zijn ervan overtuigd dat de bommeldingen en hotelboekingen een tactiek zijn van de Chinese autoriteiten om ze de mond te snoeren en om hen in diskrediet te brengen. Dergelijke tactieken tegen dissidenten zouden kunnen leiden tot afwijzing van asielaanvragen en uiteindelijke deportatie naar China. “Ik denk dat de Communistische Partij erachter zit. Ze dreigen vaker. Ze willen dat ik terugga naar China, dat is de reden”, zegt Jingyu. “Dit is wat ze doen. Ik weet dat het nergens op slaat, maar ze vervolgen alle mensen die tegen de Chinese Communistische Partij zijn”, zegt hij.
Jingyu heeft niet als enige te maken met de valse bommeldingen en hotelboekingen. Su Yutong, een Chinese journalist woonachtig in Duitsland, is het doelwit van soortgelijke tactieken. Zij ontvluchtte China in 2010 nadat ze huisarrest had gekregen voor het verspreiden van een in China verboden boek. “De Communistische Partij heeft over de hele wereld verschillende hotels geboekt in mijn naam en vervolgens een bom gemeld”, vertelt Yutong in een tweet begin februari.
In Yutong’s naam werd een hotel geboekt in Hongkong, waarna een bommelding werd geplaatst in naam van, wederom, Wang Jingyu. “Ik heb de politie geïnformeerd. De doodsbedreigingen en intimidatie vanuit de Communistische Partij hebben een nieuwe wending genomen”, tweet de journalist, die verder geen commentaar wil geven vanwege een lopend onderzoek in Duitsland.
Australische activist
De aanpak lijkt niet beperkt te zijn tot dissidenten met een Chinees paspoort: ook de Australische activist Drew Pavlou kreeg te maken met een valse bommelding nadat hij voor de Chinese ambassade in Londen had gedemonstreerd tegen de schending van mensenrechten door het land. “Vorig jaar werd ik in Londen gearresteerd tijdens een vreedzaam protest. De Chinese ambassade beweerde ten onrechte dat ik een bommelding had gedaan”, schrijft Pavlou op Twitter.
Volgens de activist is een nep-mailadres gebruikt met zijn naam om de bommelding te versturen. “Ze probeerden me er duidelijk in te luizen. Maar ik laat me niet intimideren. Het zijn kleinzielige maffia-achtige tactieken”, zei Pavlou eerder tegen Sky News. De Britse politie heeft de aanklacht richting Pavlou inmiddels laten vallen.
Propagandacampagne
Geen van de betrokkenen kenden elkaar voordat ze te maken kregen met de valse bommeldingen. Het enige dat ze gemeen hebben is dat allen in aanraking zijn gekomen met de Chinese autoriteiten, waarna er valse bommeldingen werden gemaakt.
“Ik ken deze specifieke gevallen niet, maar de tactieken verbazen me niet”, zegt sinoloog Ardi Bouwers. Volgens Bouwers heeft de intimidatie vooral tot doel om één bepaald verhaal over China en China’s plek in de wereld te promoten en alle verhalen die daar tegenin gaan weg te drukken. “Het is onderdeel van een massale propagandacampagne”, vertelt ze. “Die voor een deel gericht is op de internationale wereld, maar eigenlijk – nog veel belangrijker – gericht is op de Chinese bevolking. De nummer één prioriteit voor de Chinese autoriteiten is altijd het binnenland, veel meer dan het buitenland. Dus dat betekent dat Chinezen in China niet te veel afgeleid moeten worden door alternatieve narratieven.”
Foto: Wang Jingyu
Niet alleen de Chinese autoriteiten zetten zich in voor die propagandacampagne, ook Chinese burgers over de hele wereld grijpen soms in als iemand iets zegt dat niet spoort met het officiële Chinese narratief, zegt Bouwers. “En dat gebeurt op allerlei manieren. Dat gebeurt niet alleen op Chinese sociale media, maar ook op Twitter en ik zie het ook op LinkedIn. De bedoeling is dat mensen die zich kritisch uitlaten richting China op een gegeven moment moe worden en denken: ik heb niet weer zin in al die propaganda eroverheen, dus ik houd m’n mond maar liever.” Het druk zetten via familie is standaardpraktijk, aldus Bouwers. “Dat zijn verhalen die echt altijd terugkomen.”
Bouwers vindt het belangrijk dat de politie onderzoek doet naar dit soort intimidatie. “Op het moment dat er tegen mensen die zich op Nederlands grondgebied bevinden dit soort dwangpraktijken worden uitgevoerd, en die zijn strafbaar, dan is het ook belangrijk om dat te straffen.”
De Chinese ambassade heeft vooralsnog niet gereageerd op onze vragen.
Update: Op 5 maart hebben we aan het artikel toegevoegd dat het onderzoek naar de vermeende verkrachting van de promovenda in 2021 is geseponeerd door het Openbaar Ministerie.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Traci White en Marcello Filibeck van The Northern Times.
de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)
5 maart 2023 Dagblad van het Noorden
De BBC bezig met een documentaire over Wang Jingyu, een naar Nederland gevluchte Chinees die kritisch is over de regering in Peking Foto: Wang Jingy Twitteraccount
De politie onderzoekt een reeks valse bommeldingen en hotelboekingen vanuit China. Ook de Chinese PhD-studente Alice uit Groningen werd door zulke meldingen onterecht tot verdachte persoon gemaakt.
De politie in Den Haag heeft het onderzoek naar de valse bommeldingen en hotelboekingen vanuit China bevestigd tegen onderzoeksjournalisten van Pointer van de KRO/NCRV.
Volgens een Haagse politiewoordvoerder gaat het om meerdere bommeldingen die het afgelopen jaar vanuit China gedaan zijn in Europa. Diverse hotels, zoals het Marriott in Rotterdam waren het doelwit van die meldingen. De meldingen zijn ‘zeer waarschijnlijk vanaf een IP-adres in China en Hongkong’ gedaan.
Studente Alice uit China deed aangifte tegen Chinese RUG-gastdocent wegens verkrachting. Foto: Nienke Maat
Schrikken als de Haagse politie je belt over bommelding
PhD-studente Alice uit Groningen kreeg november vorig jaar te maken met zulke valse bommeldingen en hotelboekingen. De politie dacht in eerste instantie dat die meldingen via haar telefoon kwamen en de boekingen via haar credit card. Maar Alice bleek niets met de valse meldingen en boekingen te maken te hebben. ,,Gelukkig had ik te weinig geld op mijn rekening staan waardoor die valse boeking niet is gelukt”, zegt ze. Wel schrok Alice toen de Haagse politie haar belde en haar eerst in verband bracht met die valse meldingen en boekingen.
Zij wordt na een aangifte van verkrachting door een Chinese gastdocent van de Rijksuniversiteit Groningen regelmatig getroffen door telefoonhacks, cyberaanvallen en vreemde meldingen namens haar. Haar aangifte leidde niet tot vervolging van de door haar beklaagde en in China invloedrijker RUG-gastdocent, omdat Alice niet door de politie en het Openbaar Ministerie in Groningen werd geloofd.
‘Tactiek om om mensen ongeloofwaardig te maken’
Wie wel verantwoordelijk is voor de bommeldingen en om welke andere hotels het precies gaat kan de Haagse politie nog niet zeggen, aldus de woordvoerder tegen Pointer. Inmiddels weet de politie wel dat de meldingen ‘zeer waarschijnlijk vanaf een IP-adres in China en Hongkong zijn gedaan’. Meer details wil de politie vooralsnog niet geven over het onderzoek, bericht Pointer.
De naar Nederland gevluchte Peking-criticus Wang Jingyu (21) is ervan overtuigd dat de bommeldingen het werk zijn van de Chinese regering en bedoeld als tactiek om critici van het regime het zwijgen op te leggen en ongeloofwaardig te maken.
Ook hij werd in eerste instantie door de Haagse politie in verband gebracht met valse bommeldingen. Wang zou verschillende bommeldingen door het hele land hebben gedaan, onder andere in het Marriott Hotel in Rotterdam. Verder kreeg Wang zogenaamd van de Belgische politie te horen dat hij daar ook een bommelding had gedaan na een reservering van een Marriott Hotel in België. Wang heeft daarom bij de politie in Den Haag aangifte gedaan als slachtoffer van valse bommeldingen en valse boekingen.
Wang krijgt dreigappje van gehackt Telegramaccount van Alice
Jingyu kreeg vorig jaar oktober ook apps via het gehackte Telegram-account van Alice, dat hij en een Nederlandse journalist zich moesten melden bij het Centraal Station in Amsterdam. Deden ze dat niet, dan zou namens hem bij de Chinese ambassade een bommelding worden gedaan.
Wang Jingyu vluchtte in 2019 als 17-jarige jongen uit China nadat hij op internet zijn steun had uitgesproken voor de democratische beweging en massademonstraties in Hongkong. Zijn ouders stuurden hem uit voorzorg naar het buitenland . Zijn vader is inmiddels gearresteerd in China. Het weerhoudt Wang er niet van om kritiek te uiten op de de Chinese regering. Wie hem googelt stuit op talloze nieuwsberichten en tweets met kritiek op Peking.
de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)
4 maart 2023 Dagblad van het Noorden
Studente Alice uit China deed aangifte tegen Chinese RUG-gastdocent wegens verkrachting. Foto: Nienke Maat
De Chinese studente Alice uit Groningen deed tevergeefs aangifte van verkrachting tegen een gastdocent van de universiteit, een belangrijke bestuurder in China. Nu loopt in haar thuisland een smaadzaak tegen Alice, gestart door die docent. Met verstrekkende gevolgen. De hand van China? En waarom belde China met Buitenlandse Zaken in Den Haag?
De toekomst van Alice (*) ziet er zonnig uit wanneer Alice in 2018 in Groningen arriveert als PhD-studente. Ze heeft een visum voor vier jaar. Alice’ ouders in China zijn trots en steunen haar. Hun enig kind gaat als wetenschapper promoveren op het gebied van internationale betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Maar de droom van Alice verandert in een nachtmerrie, na die ene nacht eind oktober 2019 in de flat van een gastdocent van de RUG.
Een nacht bij gastdocent S., in zijn verblijf in de internationale studentenhuisvesting, zet het leven van Alice (30) tot op de dag van vandaag volledig op zijn kop.
Die nacht volgt op een etentje waarvoor S. haar had uitgenodigd. Het is 24 oktober 2019. Als haar telefoon leeg is biedt de Chinese docent aan om zijn oplader te gebruiken die op zijn slaapkamer ligt. Volgens Alice gaat S. met haar mee, legt hij haar op zijn bed en begint haar tegen haar wil te zoenen. Haar verzet helpt Alice niet.
Als een hoopje ellende meldt ze zich op het politiebureau
Wat er allemaal is gebeurd, weet Alice niet exact meer wanneer ze op 26 oktober om 5 uur ‘s middags zich meldt aan de balie van het politiebureau in Groningen. Ze is in de war, heeft één, misschien wel twee nachten geen rust gevonden – ze is een hoopje ellende.
Een ding weet Alice wel. Ze wil en moet aangifte doen tegen de toen 37-jarige gastdocent, omdat die haar zou hebben aangerand of verkracht. De precieze aard van het zedenmisdrijf staat voor de op dat moment labiele studente dan nog niet vast.
S. zou haar ook hebben mishandeld. ,,Mijn gezicht zat vol blauwe plekken toen ik op het politiebureau kwam”, vertelt Alice. Twee dagen na haar eerste bezoek aan de politie, constateert de studentenarts bij haar ‘uitgebreide hematomen (blauwe plekken) onder beide ogen, een subconjunctivale bloeding aan haar rechteroog, hematomen op de rechterwang en kin, krabletsels in het decolleté, hematomen op beide bovenarmen, rechterbovenbeen, venusheuvel en beide handruggen en zwellingen aan beide kanten van haar schedel’.
Wanneer ze op het politiebureau aangifte tegen S. wil doen denkt ze dat agenten de zaak meteen gaan onderzoeken, ervoor zorgen dat de gastdocent uit haar buurt blijft en hem terstond verhoort. ,,Maar dat gebeurde niet. Terwijl ik ze vertelde dat S. zijn terugvlucht al had gepland, voor 1 november, kreeg ik te horen dat ik pas later aangifte kon doen: op 31 oktober. ”
‘Hij dreigde naaktfoto’s van mij openbaar te maken’
Die dag vertelt Alice een zedenrechercheur en een hoofdagent wat er is gebeurd die ene nacht. De twee vrouwelijke agenten noteren in haar proces-verbaal ook dat S. dreigt met het openbaar maken van naaktfoto’s van haar als ze naar de politie stapt, dat hij dan haar leven zou verwoesten en haar vrienden in Groningen haar niet meer wilden zien. S. maakte het niet uit, hij ging toch terug naar China.
Ook na haar officiële aangifte op de laatste dag van oktober wordt de Chinese gastprofessor niet meteen door de politie verhoord. Dat verbaast Alice wederom. Want zij weet, net als de politie, dat hij de volgende dag al van plan is terug te reizen naar China. Omdat de politie niets doet, probeert ze hem daar dan maar zelf van te weerhouden. Daarbij is Alice ook in paniek omdat S. zegt een belangrijk man te zijn in China, die niet wil dat ze naar de politie stapt. Bovendien wil ze voorkomen dat hij de naaktfoto’s die hij van haar maakte kan verspreiden.
Alice reist naar Schiphol net voordat de Chinees is gevlogen
Daarom reist Alice op 1 november met een kennis naar Schiphol om het er met S. over te hebben. Dat mislukt. Wel slaagt ze er bij de incheckbalie in om zijn paspoort te ontfutselen, waarin volgens S. even later door haar meegereisde kennis een scheur wordt gemaakt. Alice beweert dat zijn paspoort al op de heenreis was beschadigd.
In ieder geval kan de RUG-gastdocent die dag nog niet terugvliegen naar China. De Koninklijke Marechaussee op Schiphol komt na de schermutselingen in actie en hoort Alice, evenals S. en getuigen. De marechaussee maakt proces-verbaal op, ook al omdat Alice er nog steeds bont en blauw uitziet. De grenspolitie op de luchthaven informeert ook de collega’s in Groningen. In ieder geval de vrouwelijke zedenrechercheur die Alice’ aangifte opnam, leest op 6 november het bericht van de marechaussee waarbij S. is betrokken – die dan nog altijd als verdachte in de zedenzaak moet worden verhoord.
Toch kan de nog te verhoren gastdocent tot ontsteltenis van Alice de volgende dag probleemloos terugvliegen naar Xuzhou in China. In deze stad tussen Peking en Sjanghai woont S., waar hij jurist is en werkt als wetenschapper verbonden aan de Jiangsu Normal University, een soort hogeschool.
Alice is opnieuw teleurgesteld in de talmende Groninger politie. Ze herpakt zich, is inmiddels lichamelijk redelijk hersteld en reist op 19 november dan maar zelf naar Xuzhou. ,,Er is een Chinese wet die regelt dat burgers die in het buitenland een misdrijf plegen kunnen worden vervolgd als je aangifte doet bij de gerechtelijke autoriteit in hun woonplaats.”
Alice doet daarom bij de politie van Xuzhou aangifte van verkrachting door S. Op het bureau komt ze erachter dat de door haar beklaagde professor lid is van een wetgevend comité van de provincie Jiangsu.
Aangifte doen in China werkt averechts: ineens krijgt ze te maken met hacks en cyberaanvallen
De poging om de zedenzaak in China goed onderzocht te krijgen strandt jammerlijk. Erger nog. In april 2020 volgen de eerste hacks en cyberaanvallen op haar mobiel. En S. plaatst op Weibo, een Chinese variant van Facebook, berichten waarin hij Alice voor ‘slet’ uitmaakt en beweert dat zij haar verhaal over de verkrachting zelf heeft verzonnen. Dat bericht is 8 miljoen keer bekeken. Ze gaat ermee naar de politie om bij de zedenrechercheur die ze al kent hiervan aangifte te doen. Maar volgens Alice stuurt de agente haar weg met de mededeling dat ze alleen nog met haar advocaat wil overleggen. Ze krijgt het idee dat niemand haar meer gelooft.
Half mei tikt de Chinese gastdocent in Xuzhou ook nog eens een brief aan zijn Nederlandse advocaat. Hij verklaart daarin dat hij pas hoorde van haar aangifte tegen hem toen hij alweer in China was. Hij betreurt het dat de politie hem niet heeft verhoord. S. erkent dat Alice de bewuste nacht bij hem was in het studentenhuis, maar hij ontkent het zedendelict. Hij schrijft dat Alice naar Schiphol kwam om hem uit te zwaaien. Daar vertelde ze hem, zo schrijft S. aan zijn advocaat, dat de meegereisde kennis haar had geslagen, maar dat ze niet naar de politie durfde omdat hij lid was van een bende.
De advocaat van S. bezorgt de Chinese post bij de Groninger politie, die de verklaring van S. klakkeloos moet aannemen. Verhoorvragen kunnen ze hem niet meer stellen.
De lange arm van Peking reikt tot in Alice’ studentenkamer in Groningen. Ze stort geestelijk volkomen in
Rond die tijd ervaart Alice op haar studentenkamertje in Groningen de lange arm van Peking bijna aan de lijve. ,,De politie van Xuzhou belde mij ook om de zaak tegen S. in te trekken.” Dat weigert ze maar zegt dat niet tegen de bellers. ,,Ik wist op dat moment gewoon niet wat ik moest doen. Ik voelde een enorme druk op mij door het staatsapparaat.”
Alice stort geestelijk volkomen in. Tot werken aan haar promotie is ze niet meer in staat. Na de zoveelste tegenslag heeft ze psychische hulp nodig. En die krijgt ze. Alice wordt een tijdlang onder meer behandeld voor posttraumatische stressverschijnselen, zo valt te lezen in verslagen van justitie en hulpverleners over haar.
Studente Alice uit China deed aangifte tegen Chinese RUG-gastdocent wegens verkrachting. Foto: Nienke Maat
In zo’n verslag staat nog iets opmerkelijks. Haar sociaal-psychiatrische verpleegkundige van PsyQ in Groningen mailt eind 2020 aan haar collega bij zorgverlener Factor 5 dat ze telefoon hebben gehad van de Groningse zedenrechercheur die de verkrachtingsaangifte tegen S. opnam. ,,De Chinese overheid zou (volgens de politievrouw) contact hebben opgenomen met het ministerie van Buitenlandse Zaken betreffende beschuldigingen van Alice via een Chinees Twitteraccount over haar verkrachter, waardoor deze man in opspraak zou zijn gekomen. Ze vragen nu om opheldering.”
De gastdocent neemt een Nederlandse advocaat in de arm die namens hem aangifte doet van smaad door Alice. En de zedenrechercheur – die S. nooit als verdachte heeft opgeroepen en een jaar eerder Alice uit het bureau zette toen zij aangifte wilde doen van een mogelijk Chinese hack en cyberaanval op haar mobiel en accounts – verzoekt nu wel Alice om ‘als verdachte van smaad gepleegd na 31 oktober 2019 in Groningen’ te verschijnen op het politiebureau.
Haar verhoordatum is 10 maart 2021. Maar die dag is ze medisch gezien niet in staat om ook maar iets te verklaren en later ook niet meer, omdat ze een tijdje wordt opgenomen in een kliniek.
Hackers doen bommeldingen en valse boekingen, maar Alice wordt niet geloofd
Alice ontkent dat ze voor S. belastende teksten of stukken op internet heeft geplaatst. Sterker: volgens haar is juist van het omgekeerde sprake , iets dat ze een jaar eerder al meldde op het politiebureau. Net als toen vermoedt ze ook nu dat de invloedrijke Chinese wetenschapper zelf via cyberaanvallen haar mobieltje en haar accounts heeft gehackt of dit heeft laten doen. In ieder geval zijn volgens Alice berichten geplaatst onder haar naam via haar gehackte account. Berichten die zij nooit heeft geschreven.
Dat is het niet enige vreemde dat Alice gewaarwordt na de hack van haar mobiel. Zo worden bommeldingen in Den Haag door de politie aan haar toegeschreven, krijgt ze te maken met valse boekingen op haar naam van hotels, talloze vreemde telefoontjes en onbekenden maken voor haar afspraken met journalisten.
Eind april 2021 krijgen S. en Alice bericht van het openbaar ministerie (OM). Voor Alice is het opnieuw een domper. Haar aangifte van een zedendelict tegen S. wordt anderhalf jaar na dato geseponeerd, volgens het OM is de Chinees ten onrechte als verdachte aangemerkt. Er zijn geen getuigen en de beklaagde ontkent, weliswaar per brief en zonder verhoor.
Ook vindt het OM de afgelegde verklaringen van Alice onsamenhangend. ,,De letsels (vastgesteld door de studentenarts) zouden uw verklaring steun kunnen bieden”, schrijft het OM, ,,echter latere meldingen omtrent andere letsels plaatsen hierbij vraagtekens.”
Alice vindt dat nu nog steeds een heel vreemd argument om haar niet te geloven. Het gaat om meldingen uit vertrouwelijke mutatierapporten van de politie van, let wel, een half jaar ná de nacht met S. in het studentenhuis. Daaruit blijkt dat Alice ook dan af en toe verwondingen heeft. ,,Ik kende die politierapporten zelf niet eens. Je moet weten: ja, ik was in die tijd geestelijk zo in de war dat ik me af en toe zelf verwondde.”
Volgens Alice bestaan er niet van dit soort meldingen over haar van vóór de alles verwoestende nacht. Dat ze er na die nacht belabberd aan toe is, blijkt uit een verslag van haar behandelaars. ,,Cliënt heeft suïcidegedachten als reactie op de ‘cyberbullying’ door haar verkrachter op Chinese social media.”
Nadat het OM besluit om hem niet strafrechtelijk te vervolgen, post S. opnieuw iets op Weibo. Ditmaal noemt hij Alice een ‘misdadig element’. In dat bericht meldt de hooggeplaatste Chinees ook dat hij de politie van Xuzhou al opdracht heeft gegeven om contact op te nemen met de Nederlandse politie en met Justitie om alle nodige informatie te verzamelen. Die heeft hij nodig voor een strafzaak wegens smaad tegen Alice.
Het Gerechtshof legt de verkrachtingszaak terzijde
Alice vecht het niet-vervolgen van S. vruchteloos aan bij het Gerechtshof. Ook daar spelen de drie vertrouwelijke politierapporten over letsel bij haar een half jaar ná de nacht een rol. Let wel: het gaat in die rapporten onder andere erover dat ze zichzelf met een mesje in haar pols krast als ze eenzaam op haar kamer in Groningen is, daterend uit de tijd dat ze geestelijk een wrak was. Kortom, het betreft veel lichtere verwondingen dan die die zijn beschreven door de studentenarts enkele dagen na de bewuste nacht.
Toch oordeelt het Hof in april 2022 dat door die latere verwondingen bij Alice alternatieve scenario’s denkbaar zijn omtrent de toedracht van het letsel, zoals beschreven door de studentenarts. Het Hof wijst zelfs naar een mogelijke rol hierbij door Alice haar kennis, een suggestie die is gedaan door de nooit verhoorde S. in zijn brief. In de Hofuitspraak staat dat die kennis zelf zegt een goede relatie te hebben met Alice en haar nooit te hebben geslagen. Wel erkent het Hof dat ‘een verhoor van S. in de rede gelegen had’, maar dat zulks weinig zin meer had toen hij eenmaal in China was.
Met het oordeel van het Hof vorig jaar april zijn de mogelijkheden voor Alice om S. te vervolgen in Nederland uitgeput. Ze voert wel nog haar eigen civiele zaak tegen S. wegens het verspreiden van laster op social media over haar, waarbij ze ook hoopt aan te tonen dat hij cyberaanvallen en hacks op haar pleegt.
Intussen is haar leven verwoest. Haar ouders zijn volgens haar vorig jaar ondervraagd door de Xuzhou-politie. Momenteel lopen in China nog twee rechtszaken. Een smaadstrafzaak in gang gezet door S. tegen haar en een civiele zaak van Alice tegen S. vanwege zijn laster over haar en mogelijke betrokkenheid bij hacks en cyberaanvallen.
Alice vreest dat ze in de strafzaak van S. tegen haar kan worden veroordeeld voor ‘beschadiging van het imago van het land China in de persoon van een gezaghebbend, gewaardeerd en invloedrijk bestuurder’. Daardoor is terugkeer naar China voor haar nu hachelijk. ,Als ik word veroordeeld loop ik de kans te worden gearresteerd bij terugkeer naar mijn familie in China.”
In een recente zitting van haar civiele zaak voor een internetrechtbank van Peking liet de advocaat van S. weten dat de politie van Xuzhou bezig is met een grote strafzaak tegen Alice.
Maar de grootste schok voor Alice in die civiele zaak is dat zo’n beetje alle documenten uit haar politiedossier door S. zijn geüpload, ook de vertrouwelijke rapporten over haar kleine verwondingen van een half jaar na die nacht bij hem. Verder stukken met 06-nummers van Nederlandse getuigen van het voorval op Schiphol tot en met burgerservicenummers (bsn) aan toe. ,,Hoe komt S. daaraan? Ik heb die stukken zelf niet eens allemaal. En weten jullie in Nederland wel wat ze in China allemaal met bsn-gegevens van gewone burgers kunnen doen?”
De verdachtmakingen aan haar adres houden aan
Door de hele strijd voor een eerlijk onderzoek naar wat er die ene nacht bij S. in zijn studentenflat is gebeurd verliest Alice zoveel tijd voor haar onderzoek dat ze haar promotie aan de Rijksuniversiteit Groningen niet meer mag voltooien. Het bestuur van de RUG mailt haar in mei 2020 nog dat het Alice steunt in haar herstel na het voorval en, niet onbelangrijk, dat S. nooit meer welkom is op de universiteit en dat de rechtenfaculteit in Groningen hem ook nergens meer bij zal helpen. Alice kan verder weinig met die mail.
Het slachtoffer weet vrijwel zeker dat vanuit China nog steeds haar Nederlandse mobiele telefoon wordt gehackt, waardoor ze te maken krijgt met een trits van wonderlijke telefoontjes en meldingen die haar bij de instanties, politie, haar advocaat en zelfs journalisten tamelijk verdacht maken. Haar verhaal klinkt ook heel complotachtig en bijna ongeloofwaardig.
Voor komende woensdag, 8 maart, is Alice uitgenodigd om samen met anderen op Internationale Vrouwendag actie te voeren op het Academieplein in Groningen. De bijeenkomst is gericht tegen het uitblijven van passende reacties door de RUG op ‘recente gevallen van seksuele intimidatie en onrechtvaardige behandeling van vrouwen, lesbiennes en transgenders op de universiteit’.
* Alice is niet haar echte naam, die is wel bekend bij de auteur.
jan.westera@dvhn.nl
Hoe komt politiedossier in China?
Mr. Niek Heidanus uit Groningen, de advocaat van Alice: ,,Ik vind het verdrietig voor haar dat zij zo keihard niet wordt geloofd. Ze heeft driemaal een verklaring bij de politie afgelegd en we weten dat de verdachte S. snel naar China is afgereisd, dat hij niet meer welkom is als gastdocent bij de RUG en dat hij als invloedrijke hoge ambtenaar door de Chinese overheid wordt gedekt en geholpen. Dat geeft een wel zeer ongelijke strijd. Het is curieus en ongewenst, zo oordeelde het Gerechtshof ook in de klachtzaak, dat de verdachte nimmer zelf door de politie is gehoord en dat een schriftelijke verklaring van hem (met zijn advocaat opgesteld) uiteindelijk als voldoende werd beschouwd. De verdachte had in deze kwestie veel kritischer en steviger moeten worden benaderd en verhoord.”
Veelzeggend vindt Heidanus het dat Alice volgens een psychiater een seksueel trauma heeft opgelopen, terwijl ze geen psychiatrische voorgeschiedenis heeft. ,,Dat je niet wordt geloofd is één ding, maar dat je vervolgens als slachtoffer ook nog veel ellende en intimidatie over je uitgestort krijgt, is ronduit pijnlijk. Deze zaak is voor cliënte schadelijk, maar gelukkig is ze ook strijdlustig. Dat China het niet zo nauw neemt met de mensenrechten is genoegzaam bekend, maar we moeten – ook in dit dossier – blijven streven naar gerechtigheid en menselijke waardigheid.”
S. had ook een strafrechtadvocaat uit Groningen. Maar die stapte begin 2021 over naar het Gerechtshof in Leeuwarden waar hij nu rechter is. In de zaak bij het Hof had S. geen advocaat. Het is niet gebruikelijk dat rechters later nog publiekelijk iets zeggen over eerdere zaken.
Het openbaar ministerie ziet desgevraagd geen aanleiding om in te gaan op vragen over hoe het politieonderzoek is uitgevoerd en hoe zo’n beetje alle documenten uit het dossier in China zijn beland . ,, Voor het OM is deze zaak afgedaan, na de beslissing van het Hof op de art. 12-procedure (door Alice).”
Advocaten die een afschrift van zo’n dossier krijgen worden er altijd op gewezen dat ze deze niet aan hun cliënten mogen geven. G ezien het bijzondere karakter van de klachtprocedure die Alice voerde bij het Hof is volgens haar raadsman Heidanus de advocaat gehouden om de inhoud van de stukken ‘vertrouwelijk en slechts in verband met de klachtprocedure te behandelen’.
Bekende dissident Wang Jingyu gelooft het slachtoffer wel
Wang Jingyu (21) kijkt niet op van het verhaal, hij gelooft het helemaal. Wang is een bekende criticus van de Chinese regering . Hij ontvluchtte China met zijn vriendin Wu Huan, het stel vond onderdak in Nederland . Wang overkomt het heel vaak dat de politie hem verdenkt van bommeldingen, en volgens hem overkomt het ‘kritische Chinezen in Nederland en Duitsland ook’.
Ook Wangs vriendin Wu werd volgens hem neergezet als een instabiele psycho op basis van een Twitteraccount van iemand die zich voor haar uitgeeft. Zonder twijfel werk van de Chinese staatsmedia, zegt Wang.
Wang Jingyu moest in 2019 als 17-jarige jongen uit China vluchten nadat hij op internet zijn steun had uitgesproken voor de democratische beweging en massademonstraties in Hongkong. Zijn ouders stuurden hem uit voorzorg naar het buitenland . Wie hem googelt stuit op talloze nieuwsberichten en tweets met kritiek op Peking.
Wang kreeg ook te maken met de politie in Den Haag. ,,Eind 2022 zou ik verschillende bommeldingen door het hele land hebben gedaan, onder andere in het Marriott Hotel in Rotterdam. Verder kreeg ik zogenaamd van de Belgische politie te horen dat ik daar ook een bommelding had gedaan na een reservering van een Marriott Hotel in België. Ik vertrouwde het nummer niet waarmee ik werd gebeld en dat heb ik de Haagse agenten verteld.”
In een rapport van de Haagse politie stellen de agenten vast dat ze ‘nadat ze in Wang Jingyu’s telefoon hebben mogen kijken uit niets bleek dat hij iets te maken had met de bommeldingen’.
In het Nieuws 