Tag: Aleksej Navalny was op donderdag 20 augustus 2020 onderweg van Tomsk naar Moskou maar moest een noodlanding maken in Omsk en is opgenomen in het ziekenhuis met symptomen van vergiftiging
Of de agenten in Brussel wel of niet zijn vergiftigd met amfetamines (door een geheime dienst of iemand anders) zal nog moeten blijken. Feit is wel dat buitenlandse spionagediensten wel vaker doelwitten vergiftigen, om verschillende redenen. Een duik in die mysterieuze wereld.
inlichtingendiensten vragen of het kan dat een politie-inspecteur in Brussel mogelijk vergiftigd werd door een buitenlandse geheime dienst. Het scenario wordt niet als erg waarschijnlijk bestempeld, maar helemaal afgeschreven wordt het toch ook niet.
Feit is: het gebeurt. En misschien wel vaker dan jij of ik denken.
Vergiftiging om doelwitten uit te schakelen
“Meestal wordt vergiftiging ingezet om een doelwit te doden of te liquideren”, vertelt Kenneth Lasoen, expert inlichtingendiensten van de UAntwerpen. Daarin zijn de voorbeelden legio.
Er is echter geen reden om aan te nemen dat inlichtingendiensten gestopt zouden zijn omdat de Koude Oorlog afgelopen is Kenneth Lasoen – expert inlichtingendiensten
Denk maar aan de onlangs overleden Aleksej Navalny. In 2020 werd hij tijdens een vlucht van Tomsk naar Moskou ernstig ziek. De conclusie? Vergiftiging met novitsjok, een zeer krachtig zenuwgif dat tijdens de Sovjetperiode werd ontwikkeld. Velen keken meteen in de richting van de Russische geheime diensten.
Litvinenko in het ziekenhuis, waar hij enkele weken na zijn opname stierf aan een polonium-vergiftiging
“Rusland gebruikt graag exotische, zeldzame giffen, waarvan men weet dat ze tot een trage, pijnlijke dood leiden. Meestal doen ze dat tegen eigen overlopers, als soort van signaal.”
Wat meer terug in de tijd is er ook het voorbeeld van Georgi Markov, een Bulgaarse dissident. In 1978 werd hij – vermoedelijk door de Bulgaarse geheime dienst – in Londen vermoord door een prik met een paraplu. In de punt? Een bolletje met gif.
Links: Georgi Markov, rechts het bolletje met gif in
“Ook Indonesië heeft zich daar al schuldig aan gemaakt, door de vergiftiging van een mensenrechtenactivist met arsenicum”, duidt Lasoen. “Zelfs de CIA had ooit plannen om de tandpasta van Lumumba (de voormalige Congolese premier, die in 1961 vermoord werd, red.) te vergiftigen.”
“De meeste voorbeelden die we kennen dateren van de Koude Oorlog of vroeger en die zijn intussen al uitgekomen. Er is echter geen reden om aan te nemen dat inlichtingendiensten gestopt zouden zijn omdat de Koude Oorlog afgelopen is. Voor ons is de Koude Oorlog geëindigd in 1991, voor bepaalde landen helemaal niet. Er zijn dus voorbeelden van recente en minder recente plannen.”
Vergiftiging om doelwitten in diskrediet te brengen
De – al dan niet geslaagde – vergiftigingspogingen op hoge figuren komen uiteraard breed in het nieuws. Maar het gebeurt vaker dan dat, tegen doelwitten die het nieuws niet halen. De bedoeling is dan vaak om de geviseerde slachtoffers niet uit te schakelen, maar wel te compromitteren. Die techniek heet “kompromat”, niet voor niets afgeleid van een Russisch woord.
Kompromat slaat op het in diskrediet brengen van mensen of organisaties om die te manipuleren, te chanteren of om een onderzoek te verstoren
“Het is een techniek die nogal bekend is in de wereld van inlichtingendiensten. Het werd vroeger vaak ingezet door de KGB (de geheime dienst van de Sovjet-Unie), maar ook nu wordt het nog regelmatig gebruikt. Kompromat slaat op het in diskrediet brengen van mensen of organisaties om die te manipuleren, te chanteren of om een onderzoek te verstoren. Het doel is om de geloofwaardigheid te ondermijnen.”
Die verhalen komen minder vaak in het nieuws, net omdat het een techniek is om mensen te overhalen mee te werken met geheime diensten terwijl ze dat niet wilden. “Via berichten, foto’s, e-mails: we kennen dat van in de film, maar zo gaat het soms effectief.”
“Het wordt dus wijdverspreid ingezet door meedogenloze inlichtingendiensten die daar geen scrupules voor aan de dag leggen”, besluit Lasoen. Een belangrijke kanttekening: “Belgische inlichtingendiensten mogen zich níet behelpen met zulke technieken en doen dat ook niet.”
En wat met het verhaal van de agent?
Terug naar ons verhaal over de agent in Brussel. Lasoen acht het zeker “plausibel” dat er toch meer aan de hand zou zijn. “Gezien het gevoelige dossier waarop deze agenten werken (het grote corruptieschandaal in het Europees Parlement, red.), en de landen waarover het onderzoek gaat (Qatar en Marokko, red.). Het onderzoek draait al om ongeoorloofde inmenging, dus ze zijn er niet vies van. Op deze manier zou de legitimiteit van uitstekende speurders wel ondermijnd worden.”
Er zijn heel veel afwegingen die moeten worden gemaakt vooraleer we willen namen and shamen
Bevestiging is er – en dat herhalen we – evenwel niet. “Ik begrijp de terughoudendheid van de instanties om iemand met de vinger te wijzen. Als het zo is, mogen ze dat niet door de vingers zien, maar het kan diplomatiek zwaar aankomen.”
“Bovendien zijn het landen waar we op andere vlakken mee samenwerken. Als de relatie hierdoor verstoord geraakt, blijven onze inlichtingendiensten verstoken van bepaalde informatie. Dus er zijn heel veel afwegingen die moeten worden gemaakt vooraleer we gaan willen namen and shamen.“
En vooral: laten we eerst het onderzoek maar afwachten.
De Russische oppositieleider Aleksej Navalny kampt met zware maagpijn en verkeert in ‘kritieke toestand’, mogelijk als gevolg van een langzame vergiftiging. Dat bericht The Guardian vrijdag op basis van bronnen dicht bij Navalny.
Vorige week werd nog een ambulance gestuurd naar het streng bewaakte Russische strafkamp IK-6 waar de oppositieleider opgesloten zit, zo’n 250 kilometer ten oosten van Moskou. Navalny had hevige buikpijn op dat moment. ,,Dat was op z’n zachtst gezegd nogal een verrassing voor ons, aangezien hij nog nooit zoiets had meegemaakt’’, zegt Kira Jarmisj, zijn woordvoerder. De autoriteiten zouden geweigerd hebben de zeer zieke Navalny te laten opnemen in het ziekenhuis. Zijn advocaat Vadim Kobzev hekelde al dat zijn cliënt geen zorg krijgt.
,,Hij eet niets omdat het hem verboden is om pakketten met voedsel te ontvangen of om voedsel te kopen in de gevangeniswinkel. En het voedsel dat hem door de gevangenis wordt verstrekt, verergert zijn maagpijn’’, aldus Yarmysh. Ze zegt doodsbang te zijn voor zijn lot, omdat hij geen goede medische zorg krijgt en totaal geïsoleerd is. Zij voegt eraan toe dat Navalny puur en alleen vastzit vanwege de persoonlijke haat die de Russische president Vladimir Poetin jegens hem zou hebben.
Opnieuw in isoleercel
Bovendien werd deze week bekend dat de 46-jarige Navalny maandag opnieuw in een isoleercel werd geplaatst voor vijftien dagen, ondanks zijn ernstige gezondheidsproblemen. Vorige week vrijdag had hij de isoleercel net mogen verlaten. Hij was in twee weken tijd 8 kilo afgevallen, volgens zijn advocaat.
Volgens Roeslan Sjaveddinov, een bondgenoot van Navalny, willen de autoriteiten hem mogelijk doden via een ‘langzaam werkend vergif’ dat met zijn eten vermengd wordt. ,,Zijn situatie is kritiek, we zijn allemaal erg bezorgd’’, zegt hij tegenover The Guardian.
Eerder al vergiftigd
In 2020 werd Navalny – de felste criticus van Poetin – al vergiftigd tijdens een reis naar Siberië. Hij kreeg toen een behandeling in Berlijn en raakte er weer bovenop. Bij zijn terugkeer in Rusland in januari 2021 werd hij meteen opgepakt. In maart van dat jaar werd hij veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf wegens oplichting. Navalny blijft zich via sociale media uitspreken tegen Poetin en het Kremlin, maar wordt ook regelmatig in isoleercellen geplaatst en op andere manieren geconfronteerd met pesterijen in het strafkamp.
De beweging van de Russische opposant werd in 2021 als ‘extremistisch’ bestempeld door het Russische gerechtshof, waarna verscheidene militanten ervan opgesloten werden en veel anderen in ballingschap gingen in het buitenland. Er is al enkele maanden ongerustheid over de gezondheid van de oppositieleider.
Rusland heeft een extra eis gesteld om twee Amerikanen vrij te laten. Het land wil nu ook Vadim Krasikov bij de gevangenenruil betrekken. Krasikov is een spion en huurmoordenaar van de Russische geheime dienst FSB. Er is alleen één probleem: hij zit niet vast in de VS.
Hoe zit het ook alweer? In Rusland zitten twee Amerikanen vast die president Biden snel naar huis wil halen. Het gaat om basketbalspeelster Brittney Griner en oud-militair Paul Whelan. De VS is bereid de beruchte illegale wapenhandelaar Viktor Bout te ruilen.
De Rus zit in de VS een celstraf uit van 25 jaar. Bout wordt ook wel de ‘handelaar des doods’ genoemd omdat hij wapens leverde aan landen die hele bevolkingsgroepen uitmoorden.
Levenslange celstraf
Nu melden bronnen aan CNN en persbureau Reuters dat Rusland ook Vadim Krasikov bij de deal wil betrekken. En dat maakt een gevangenenruil nog ingewikkelder. Krasikov zit een levenslange celstraf uit in Duitsland voor een moord op klaarlichte dag in Berlijn in 2019.
Drie schoten in het hoofd
Het is vrijdag 23 augustus 2019 als Zelimkhan Khangoshvili (40) door het park Tiergarten in Berlijn wandelt. Hij is op weg naar een moskee voor het vrijdagmiddaggebed. Khangoshvili was daarvoor commandant van de Tsjetsjeense rebellen. Onder zijn bevel vochten ze van 1999 – 2009 tegen de Russen in een oorlog. Khangoshvili zal de moskee nooit bereiken.
In Tiergarten schiet Vadim Krasikov hem dood. Met een handvuurwapen met geluiddemper schiet hij Khangoshvili van achteren dood met één kogel door zijn hoofd. Als de oud-rebellenleider op de grond ligt, schiet Krasikov nog twee kogels in zijn hoofd. Hij wil vluchten op een elektrische step, maar wordt direct opgepakt.
Poetin gaf opdracht huurmoord
Duitsland vermoedt al snel dat de liquidatie in opdracht van Rusland en dus president Poetin is uitgevoerd. ”De Duitse rechter noemde de huurmoord in zijn uitspraak een daad van staatsterrorisme”, zegt Duitsland-correspondent Jeroen Akkermans.
”De rechter houdt Vladimir Poetin zelfs medeverantwoordelijk voor de huurmoord. Dat Moskou Vadim Krasikov nu opeist, is een erkenning dat de huurmoord van bovenaf is opgelegd.”
Hoog spel
Voor Poetin valt er veel te winnen bij de gevangenenruil. ”De terugkeer van spion Krasikov zou voor Rusland een overwinning betekenen. Agenten van de geheime dienst die in het buitenland dit soort missies uitvoeren worden in Rusland als helden ontvangen”, zegt Rusland-correspondent Eva Hartog.
Akkermans vult aan:”Poetin is een man van eer. Zeker waar het gaat om spionnen. Hij heeft respect voor Krasikov en haat ex-spionnen als Sergei Skripal en Aleksandr Litvinenko die als verraders worden gezien. We weten hoe het met hen is afgelopen.”
”Dat Rusland nu een Amerikaanse basketbalspeelster en een oud-militair wil ruilen tegen een huurmoordenaar en een wapenhandelaar is gedurfd. Ze zetten hoog in”, zegt Akkermans.
De Russische techgigant Yandex heeft een van zijn werknemers de schuld gegeven van het hacken en vervolgens lekken van gegevens van Yandex Food , een populaire voedselbezorgdienst in Rusland.
Onder de vele getroffen gebruikers zijn bedienden van de Russische veiligheidsdiensten en het leger, die in verschillende gevallen zelfs eten naar hun werkplek bestelden met hun officiële e-mailadres.
Dit lek omvat e-mails van gebruikers, een groot aantal telefoonnummers, adressen en bestellingen die op het platform zijn gedaan. De Russische staatsmedia-waakhond Roskomnadzor heeft krachtig geprobeerd de verspreiding ervan te blokkeren.
Sommige onderzoekers hebben al aanknopingspunten gevonden voor onderzoeken naar corruptie uit dit datalek, namelijk het appartement van 170 miljoen roebel (~2 miljoen USD) van de door de Russische president Vladimir Poetin gerapporteerde ” geheime dochter “.
Bellingcat heeft de gegevens geanalyseerd om de authenticiteit ervan te verifiëren en nieuwe onderzoeksleads te ontdekken. Door gegevenspunten binnen dit lek te kruisverwijzen naar onafhankelijke bronnen, waaronder profielen van sociale media en andere gelekte databases, kunnen we bevestigen dat het inderdaad authentiek is. Echter, zoals bij de meeste datalekken, heeft de overgrote meerderheid van deze informatie geen legitieme onderzoeksdoeleinden, daarom koppelen we niet aan de data zelf. Persoonlijke details zijn in dit artikel verborgen in schermafbeeldingen.
We hebben dit lek alleen gebruikt om meer informatie te verzamelen over de onderwerpen van eerdere onderzoeken – van wie velen lid zijn van de Russische veiligheidsdiensten en het leger.
Wat zit er in het lek?
Het grootste deel van het datalek omvat bestelinformatie, samen met enkele persoonlijke informatie die van de gebruiker is verzameld. Deze omvatten hun Yandex.Food-ID, adres, contactgegevens, bezorginstructies, factuurgegevens en metadata.
Een adres waarnaar Bellingcat zocht is Dorozhnaya Street 56 in Moskou. Deze faciliteit is gekoppeld aan de Russische Nationale Garde (Rosgvardia), die actief is geweest bij de invasie van Oekraïne.
Ten eerste is hier een voorbeeld van hoe persoonlijke gegevens van gebruikers die eten hebben besteld, worden weergegeven in het lek.
De voornaam is een verplicht veld, maar de volledige naam wordt vaak leeg gelaten. Hieronder heeft een fictieve Andrey Andreyev hun bestelling geplaatst. Het e-mailveld is ook optioneel, hoewel het telefoonnummer vereist is. In sommige gevallen worden gebruikersgegevens met telefoonnummer, naam en e-mailadres opgenomen, zelfs als er nog geen bestelling is geplaatst – waarschijnlijk vanaf het moment dat een gebruiker zich heeft geregistreerd maar geen bestelling heeft geplaatst in de app.
Gegevens met generieke persoonlijke informatie, voor illustratieve doeleinden
Ook inbegrepen is het afleveradres – niet te verwarren met het thuisadres van de gebruiker, dat niet in deze gegevens is opgenomen – met bijbehorende afleverinstructies. Deze leveringsinstructies, zoals later in dit artikel beschreven, zijn enkele van de meest fascinerende gegevenspunten van dit lek.
In het onderstaande geval, met adres- en bezorginstructiegegevens die een werkelijke Yandex.Food-bestelling weerspiegelen, heeft de klant aangegeven dat de bestelling wordt verzonden naar militaire eenheid 3792 en dat ze het vermelde nummer moeten bellen wanneer ze aankomen om het op te halen bij de voorpoort. Dit nummer van de militaire eenheid komt overeen met het 681e speciale gemotoriseerde regiment van Rosgvardia.
Invoer van een bestelling verzonden naar een Rosgvardia-basis, met een gedepersonaliseerd telefoonnummer en naam voor illustratieve doeleinden
De laatste velden zijn de lengte- en breedtegraad van de gebruiker op het moment van de bestelling, het bedrag dat voor de bestelling in rekening wordt gebracht (738 roebel, wat overeenkomt met ongeveer US $ 8,76), het gebruikte besturingssysteem of de gebruikte browser, het tijdstip van de bestelling en tot slot eventuele opmerkingen van de gebruiker met betrekking tot een deurcode.
Voor onderzoekers zijn de coördinaten hier waarschijnlijk het enige bruikbare veld, omdat de coördinaten meestal overeenkomen met het adres voor levering. In dit geval vallen ze samen met het Dorozhnaya 56-adres in Moskou.
Invoer van een bestelling die naar een Rosgvardia-basis is verzonden, met geanonimiseerde besturingssysteemgegevens
De overgrote meerderheid van deze gegevens betreft gewone Russische burgers wier bestelgewoonten niet erg nuttig zijn voor onderzoeksonderzoek. Specifieke targeting van adressen, telefoonnummers, namen en notities in leveringsinstructies wees onze onderzoekers echter op enkele interessante leads.
GRU naar MFA?
We hebben de telefoonnummers in het lek doorzocht op een reeks personen die banden hebben met de GRU, de buitenlandse militaire inlichtingendienst van Rusland, die we de afgelopen jaren hebben ontdekt.
Een van deze nummers is voor een man genaamd Yevgeny die verbonden was met de GRU Academy en een contactpersoon was van de hooggeplaatste GRU-officier Andrei Ilchenko . Nadat we naar zijn telefoonnummer hadden gezocht, vonden we een bestelling die hij plaatste op 1st Neopalimovsky Lane 12 in Moskou. Dit adres staat openbaar vermeld als eigendom van de Consulaire Dienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Nader onderzoek naar deze persoon via gelekte voertuigregistratie-informatie van de oblast Moskou onthulde een kentekenplaat van een luxe auto, die in 2019 in Kiev werd gefotografeerd.
Het is onduidelijk of Yevgeny nog steeds verbonden is met de GRU of dat hij een nieuwe baan heeft bij de MFA, maar dankzij de informatie die in zijn bestelling voor voedselbezorging werd onthuld, werd het mogelijk om verder te graven in zijn recente activiteiten.
Gebruikersinformatie die verwijst naar een gebouw van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
FSB-gesprekspartner geïdentificeerd
Tijdens ons onderzoek naar de vergiftiging van Alexey Navalny door een team van FSB-officieren, hebben we talloze telefoontjes geanalyseerd via telefoonnummers die verband houden met degenen die de operatie uitvoerden en plannen.
Een nummer dat vrij vaak opdook, was dat van een onderzoeksinstituut in Dubna, een voorstad in het noorden van Moskou. We waren niet in staat om de eigenaar van dit telefoonnummer te identificeren totdat we ernaar zochten in het Yandex.Food-lek, waaruit de naam kwam van deze persoon, die vaak sprak met de FSB-officieren die Navalny’s vergiftiging beraamden. Het is onduidelijk welke rol deze persoon precies had bij de organisatie en uitvoering van Navalny’s vergiftiging, maar hij was aan de telefoon met een van de FSB-teamleden in de nacht van de vergiftiging en de volgende ochtend toen Navalny werd omgeleid naar Omsk.
Bovendien gebruikte hij zijn zakelijke e-mailadres bij het registreren voor de dienst, waarmee hij duidelijk maakte dat dit dezelfde persoon is en niet zomaar een gerecycled telefoonnummer met een nieuwe eigenaar.
Identiteiten van militaire en veiligheidsdiensten
Misschien is het meest voor de hand liggende gebruik van deze database (althans voor Bellingcat) om de persoonlijke gegevens van gebruikers te vergelijken met de functies van de faciliteiten op adressen die worden gebruikt voor bestellingen – met andere woorden, om spionnen en soldaten te vinden.
Laten we beginnen met iets eenvoudigs: het adres van het GRU-hoofdkwartier in Moskou, op Khoroshevskoye Shosse 76B Moskou.
Zoeken naar dit adres levert vier resultaten op (twee voor twee verschillende gebruikers genaamd Danila). Dit zijn slechts enkele resultaten voor wat een grote faciliteit is, wat wijst op terughoudendheid van het GRU-personeel of een aantal beloopbare eetgelegenheden in de buurt .
Vier bestellingen verzonden naar het GRU-hoofdkwartier in het noordwesten van Moskou
We kunnen de FSB niet dezelfde terughoudendheid of voedselkeuze toeschrijven.
Zoeken naar het speciale operatiecentrum van de FSB in Balashikha, een voorstad van Moskou, levert 20 resultaten op. Een reden hiervoor zou de meer afgelegen locatie van deze faciliteit kunnen zijn, vergeleken met het meer centraal gelegen GRU-hoofdkwartier. Deze resultaten bevatten vaak gedetailleerde instructies over hoe de bezorger het eten bij de gebruiker moet krijgen; een gebruiker schreef: “Ga naar de drie slagbomen bij de blauwe cabine en bel. Na de halte voor bus 110 tot het einde”.
Een andere gebruiker schreef: “Gesloten gebied. Ga naar het controlepunt. Bel [nummer] tien minuten voordat je aankomt!” Dit nummer is waarschijnlijk een tweede nummer dat aan dezelfde gebruiker is gekoppeld.
Een selectie van orders die naar het Special Operations Center van de FSB in een buitenwijk van Moskou zijn gestuurd
Vissen naar interessante adressen
Naast het zoeken naar bekende adressen die al interessant zijn – militaire bases, FSB- en GRU-kantoren enzovoort – kunt u ook zoeken in de leveringsinstructies om naar nieuwe plaatsen te zoeken die de moeite waard zijn om in te graven. Door bijvoorbeeld te zoeken naar войсковая часть (militaire eenheid) in het veld leveringsinstructies, verschenen enkele tientallen resultaten die waarschuwden dat de leveringslocatie een militaire basis is en moet worden afgezet bij een controlepost bij de ingang. In sommige gevallen noteert de gebruiker het specifieke nummer van de militaire eenheid in de instructies.
Leveringsinstructies aan faciliteiten gekoppeld aan militaire eenheden in Kazan en Yekaterinburg
Lekkages gaan onverminderd door
Dit lek markeert weer een nieuwe vermelding in een lange lijst van massale datalekken voor Russische burgers, waaronder enkele van de grootste voertuigregistratiegegevens, gebruikersinformatie van het sociale mediaplatform (VK) en uitgebreide gegevens over vliegreizen.
Om een aantal redenen stromen er gestage gegevensstromen uit Rusland, maar de meest voor de hand liggende zijn kleine corruptie, wijdverbreide menselijke fouten en de uitgebreide bewakingswetten van de staat die tegen hen worden gekeerd.
Nadat de ” Yarovaya-wetten ” in 2016 werden aangenomen, moesten Russische telecomoperators klantgegevens bijhouden. Deze gegevens waren alleen bedoeld voor gebruik door de veiligheidsdiensten, maar worden ook vaak illegaal verkocht aan online kopers. Zo is er een wet tegen hen gebruikt die bedoeld is om de FSB en andere veiligheidsdiensten te versterken wanneer Bellingcat en andere onderzoeksbureaus de bewaarde telecomgegevens van FSB-officieren verkrijgen om wangedrag aan het licht te brengen.
Met het toegenomen aantal cyberaanvallen van Oekraïense en pro-Oekraïense hackerorganisaties, zouden we meer overheids- en klantendatabases moeten uitlekken, waarvan sommige nuttig kunnen zijn bij het onderzoeken van zaken van algemeen belang.
Eerder ontdekten Bellingcat en partners dat een geheime FSB-ploeg de Russische oppositiefiguur Alexej Navalny had gevolgd tijdens zijn presidentiële campagne in 2017, en in de dagen en maanden voordat hij in 2020 werd vergiftigd. Dezelfde ploeg had ook Vladimir Kara-Murza en Dmitry gevolgd. Bykov in de dagen en maanden voor hun vermoedelijke vergiftigingen.
Uit reisgegevens bleek ook dat leden van dezelfde eenheid minstens drie andere activisten leken te hebben gevolgd die later onder mysterieuze omstandigheden stierven.
Volgens onze onderzoeken bestond het team uit experts op het gebied van chemische wapens van het Criminalistiek Instituut van de FSB en officieren van het directoraat voor de bescherming van de constitutionele orde van de tweede dienst van de FSB. Dit laatste wordt door het Amerikaanse ministerie van Financiën beschreven als “het beheren van interne politieke dreigingen namens het Kremlin”.
Bellingcat identificeerde vervolgens de prominente rol die FSB-officier Valery Sukharev speelde in de operaties tegen Navalny, Kara-Murza en Dmitry Bykov. Uit reisgegevens blijkt dat hij Navalny volgde tijdens zijn presidentiële campagne van 2017, Kara-Murza vlak voor zijn eerste schijnbare vergiftiging en Bykov een heel jaar voordat hij op mysterieuze wijze ziek werd met symptomen die overeenkomen met die van Navalny en Kara-Murza.
Sukharev lijkt ook een coördinerende rol te hebben gespeeld bij de vergiftiging van Navalny – hij heeft meer dan honderd telefoontjes uitgewisseld met vijf FSB-agenten die betrokken waren bij de moordaanslag – waaronder met een van de leiders van de operatie Stanislav Makshakov.
Een onderzoek door Bellingcat, The Insider en de BBC heeft nu ontdekt dat de Russische oppositieleider Boris Nemtsov in de dagen en maanden voorafgaand aan zijn moord in 2015 werd gevolgd door leden van hetzelfde moordcommando dat vervolgens Kara-Murza, Bykov en marine.
Nemtsov was ooit de man waarvan velen dachten dat hij Boris Jeltsin zou opvolgen, totdat Vladimir Poetin in december 1999 tot waarnemend president werd benoemd. In het daaropvolgende decennium werd hij een doorn in het oog van het Kremlin. Hij pleitte voor internationale sancties tegen het politieke leiderschap van Rusland. Hij verzette zich tegen de annexatie van de Krim en eiste een onafhankelijk onderzoek naar het neerhalen van de Maleisische vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne. In de jaren onmiddellijk voorafgaand aan zijn dood was Nemtsov een van Poetins felste critici – en een van de meest prominente.
Tien maanden lang werd de oppositiefiguur gevolgd door leden van de Tweede Dienst van de FSB. Deze agenten volgden hem slechts één reis voorafgaand aan de executie van Nemtsov met een pistool in Moskou op 27 februari 2015. Zaur Dadayev, een voormalige Tsjetsjeense veiligheidsbeambte dicht bij de Tsjetsjeense heerser Ramzan Kadyrov, werd door een Russische militaire rechtbank veroordeeld voor de moord. Ondanks een eerste bekentenis in het vooronderzoek waarvan hij later zei dat die onder dwang was afgelegd, houdt Dadayev vol dat hij en vijf andere Tsjetsjenen maandenlang Nemtsov volgden, maar de moord niet pleegden. Russische mensenrechtenverdedigers hebben gesuggereerd dat Dadayev in voorlopige hechtenis is gemarteld. Noch het officiële onderzoek, noch het proces stelden vast waarom Nemtsov was vermoord, noch wie opdracht had gegeven tot de moord.
Het precieze motief voor die moord blijft tot op de dag van vandaag een mysterie. De beschuldigde beweerde aanvankelijk dat de Tsjetsjeense groepering de moord had gepleegd als wraak voor Nemtsov die het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo steunde dat was aangevallen door islamitische militanten. Dit voorwendsel viel uiteen nadat bleek dat de vermoedelijke moordenaars Nemtsov begonnen te volgen voordat hij uitspraken had gedaan over Charlie Hebdo.
Veel blijft onduidelijk. Maar wat nu kan worden aangetoond is dat lang voordat de Tsjetsjeense groepering naar Moskou kwam om Nemtsov in de gaten te houden, hij maandenlang in de gaten werd gehouden door leden van een geheime FSB-eenheid die sindsdien betrokken is bij het vergiftigen van verschillende oppositieleden. Het FSB-tailing-team volgde Nemtsov op al zijn reizen naar regio’s in Rusland tussen mei 2014 en februari 2015. Ze volgden een vergelijkbaar patroon als het volgen van andere vergiftigingsslachtoffers: ze kwamen meestal uren of een dag voor Nemtsov aan en vertrokken kort voor of na hem . Met name tijdens de laatste reis van Moskou naar Yaroslavl, waar Nemtsov als gemeenteraadslid diende, volgden de FSB-officieren hem niet. Dagen later werd hij vermoord in Moskou.
Deze nieuwe bevindingen roepen nieuwe vragen op over de omstandigheden rond de dood van Boris Nemtsov, inclusief of de veroordeelde Tsjetsjenen – in het geval dat ze inderdaad de moordenaars waren – onafhankelijk van het Russische veiligheidsapparaat hadden gehandeld. Ook ontstaan er nieuwe twijfels over de onpartijdigheid van het officiële onderzoek. Een groot deel van de zaak van de aanklager was gebaseerd op DNA-vergelijkingen die werden uitgevoerd door het Criminalistiek Instituut – dezelfde FSB-afdeling die samenwerkte met Nemtsovs kleermakers bij de vergiftigingsoperaties tegen andere oppositiefiguren.
Een opmerking over de methodologie van Bellingcat
Nogmaals, ons onderzoek maakt gebruik van reisgegevens, telefoongegevens en andere openbare informatie over Russische burgers die verkrijgbaar is via de Russische zwarte markt voor gegevens of functies in gelekte databases. Deze praktijk staat bekend als ‘probiv’, wat ruwweg vertaalt naar ‘opzoeken’ in het Russisch, en wordt veel gebruikt door onderzoeksjournalisten, werkgevers en autoriteiten, zij het voor heel verschillende doeleinden.
De methodologie volgt het patroon dat is geschetst in ons Navalny-onderzoek en is geverifieerd door deze te vergelijken met meerdere gegevensbronnen. Meer details over deze methodologie vindt u hier .
Toen we eenmaal het bestaan hadden vastgesteld van een eenheid die Navalny opspoorde, hoefden we alleen de oude reisgegevens van diezelfde FSB-agenten te analyseren om overeenkomsten te vinden met andere bekende vergiftigingspogingen of sterfgevallen als gevolg van mysterieuze omstandigheden.
Dertien toevalligheden
Uit door Bellingcat verkregen reisgegevens blijkt dat Nemtsov op 13 terugreizen werd gevolgd door FSB-officier Valery Sukharev, die in elk geval werd vergezeld door een tweede FSB-agent. Op de eerste twee achtervolgingsreizen – beide naar Yaroslavl – werd Sukharev vergezeld door Dmitry Sukhinin, een pas ontdekte FSB-agent met een achtergrond in chemie en cryptografie. Op de volgende 10 overlappende reizen – te beginnen met een retourvlucht van 5 juli 2014 naar Novosibirsk – werd Sukharev vergezeld door Alexey Krivoshchekov, een andere bekende FSB-agent die vervolgens betrokken was bij de operatie om Alexey Navalny te vergiftigen.
Er is geen bewijs dat Sukharev, Krivoshchekov of Sukhinin betrokken waren bij de moord op Nemtsov. De methode die werd gebruikt om Nemtsov te vermoorden – schoten met een pistool – verschilt ook van de modus operandi die later door deze gespecialiseerde FSB-officieren werd gebruikt om mensen als Navalny met gif aan te vallen. Telefoongegevens uit deze periode zijn niet meer toegankelijk en we kunnen niet vaststellen waar de agenten waren op de dag van de moord, noch of ze in contact stonden met de groep veroordeelde Tsjetsjenen.
Het is echter opmerkelijk dat de FSB-ploeg op 17 februari 2015 stopte met het volgen van Nemtsov, na een ononderbroken reeks van 13 tailing trips. Nemtsov reisde schijnbaar zonder staart tussen 21 en 22 februari naar Yaroslvavl. Slechts een week later werd hij doodgeschoten.
De Nemtsov en Kara-Murza Switch
De motivatie voor de voortdurende achtervolging van Nemtsov door een ploeg die verband houdt met daaropvolgende vergiftigingspogingen, maar zonder een duidelijk plan om hem te vergiftigen, is niet duidelijk.
Het lijkt onwaarschijnlijk dat de ploeg van drie agenten van het Directoraat voor de Bescherming van de Grondwet de taak had om Nemtsov eenvoudigweg te volgen en te bewaken, aangezien een dergelijk doel mogelijk beter zou worden bereikt door een groter aantal FSB-officieren die om de beurt toezicht houden op hun onderwerp . Surveillance door dezelfde officieren gedurende een langere periode zou het risico vergroten dat ze opvallen en mogelijk worden opgemerkt door het doelwit.
Bij eerder bekendgemaakte vergiftigingsoperaties begonnen leden van het directoraat hun doelwit te achtervolgen voordat ze zich later voegden bij specialisten op het gebied van chemische wapens van het Criminalistiek Instituut. Een dergelijke benadering zou consistent zijn met de aanvankelijke groep die de routine van het doelwit vaststelde tijdens reizen buiten Moskou, voordat ze vergezeld zouden worden door hun collega’s met expertise in het toedienen van chemische wapens. De afwezigheid van experts op het gebied van chemische wapens van het Criminalistiek Instituut op een van de opsporingsreizen voor Nemtsov kan erop wijzen dat het nooit de bedoeling was om hem te vergiftigen, of dat zijn routine die tijdens de opsporingsreizen werd vastgesteld, ongeschikt was voor een dergelijke operatie.
Het is opmerkelijk dat een van de FSB-medewerkers, Dmitry Sukhinin, tijdens de eerste twee tailing-reizen – beide in mei 2014 – een FSB-expert was in cryptografie en IT. Bij het onderzoeken van Navalny’s vergiftiging ontdekte Bellingcat dat op ten minste twee van zijn reizen – naar Kaliningrad in juli 2020 en Tomsk in augustus 2020 – beveiligingscamera’s waren uitgeschakeld en, in ieder geval in Kaliningrad, bewakingsapparatuur in de hotelkamer was geïnstalleerd voorafgaand aan de aankomst van Navalny . Terwijl Nemtsov een appartement huurde in Yaroslavl, is niet bekend of dit werd gecontroleerd.
Uit reisgegevens blijkt ook dat toen de FSB-ploeg stopte met het volgen van Nemtsov tijdens zijn reizen vanuit Moskou, ze onmiddellijk Nemtsovs protégé Vladimir Kara-Murza volgden. Het eerste geval van een staart op Kara-Murza vond plaats op 25 februari, twee dagen voor de moord op Nemtsov.
Zowel Nemtsov als Kara-Murza waren uitgesproken critici van de Russische president en stichtten leden van een verenigd oppositie-initiatief dat de heerschappij van Poetin wilde uitdagen.
Het paar was ook prominente voorstanders van de Magnitsky Act , een Amerikaanse wet die het land toestaat mensenrechtenschenders internationaal te bestraffen en die aanvankelijk de Russische functionarissen probeerde aan te vallen die verantwoordelijk werden geacht voor de mishandeling en dood van klokkenluider Sergei Magnitsky.
Kara-Murza zou in eerste instantie worden gevolgd door leden van het directoraat. Onder hen was Sukharev, die later tussen 2015 en 2017 werd vergezeld door een expert op het gebied van chemische wapens. Tijdens deze periode zou Kara-Murza twee medische noodgevallen ondergaan, die hem beide in coma brachten en met ernstige sluiting van zijn vitale functies. Kara-Murza vermoedde dat hij was vergiftigd als vergelding voor zijn politieke activiteiten nadat de Russische autoriteiten hadden geweigerd een strafrechtelijke procedure in te leiden in beide gevallen.
Twee Russische ziekenhuisrapporten en drie internationale onderzoeken concludeerden dat de incidenten werden veroorzaakt door dronkenschap met een niet-geïdentificeerde stof. De exacte oorzaak en bron van de vergiftigingen is een mysterie gebleven en het werd pas publiekelijk bekend dat Kara-Murza werd gevolgd door leden van het Criminalistics Institute en FSB Second Service toen Bellingcat en partners in februari 2021 over de zaak rapporteerden.
De schaduw van Nemtsov
Uit de volledige gegevens over Nemtsovs bewegingen blijkt dat hij tussen 19 mei 2014 en 17 februari 2015 werd gevolgd door de Tweede Dienst van de FSB, voornamelijk door Sukharev.
Nemtsov werd tussen mei 2014 en februari 2015 gevolgd door Sukharev, Krivoshchekov en Sukhinin.
De datum van de eerste bekende tailing-gebeurtenis was niet lang nadat Nemtsov en Kara-Murza actief hadden gelobbyd bij de Amerikaanse regering om leden van de binnenste cirkel van Vladimir Poetin toe te voegen aan bestaande sanctielijsten. In maart 2014 werden er verschillende nieuwe namen toegevoegd, slechts twee maanden voordat de achtervolging van Nemtsov begon.
De eerste keer dat het FSB-team, bestaande uit Sukharev en Sukhinin, Nemtsov volgde was op 19 mei 2014.
Om 13.35 uur op deze datum vertrok Nemtsov van het Yaroslavsky-treinstation in Moskou en ging naar Yaroslavl, ongeveer 270 kilometer verderop, waar hij een vergadering in het plaatselijke parlement zou bijwonen. Sukharev en Sukhinin volgden met een andere trein, die precies 25 minuten na Nemtsov arriveerde.
Een soortgelijk patroon van tailing deed zich voor in de herfst en winter van 2014. Een significant verschil was echter dat Sukharev op alle reizen vanaf begin juli 2014 met de andere FSB-agent, Alexey Krivoshchekov, reisde toen hij Nemtsov schaduwde. Uit boekingsgegevens die door Bellingcat zijn beoordeeld, blijkt dat Sukharev de plannen van Nemtsov van tevoren kende. Hij arriveerde vaak in de minuten of uren voor Nemtsov in de stad.
Dit komt overeen met de methoden en capaciteiten die dit FSB-team in de daaropvolgende jaren zou gebruiken om oppositiefiguren op te sporen, zoals waargenomen in andere Bellingcat-onderzoeken naar de vergiftiging van Navalny en de vermoedelijke vergiftigingen van Kara-Murza en Bykov.
Nemtsov nam slechts één vlucht in de periode dat uit gegevens blijkt dat hij werd gevolgd door de FSB: een enkele reis naar Novosibirsk in juli 2014. Bij deze gelegenheid werd Sukharev ook vergezeld door Krivoshchekov.
De grote belangstelling die de twee agenten hadden voor de vlucht van Nemtsov naar Novosibirsk wordt benadrukt door de boekingen.
Nemtsov reserveerde zijn tickets op 2 juli om precies 10 minuten na middernacht. Zowel Sukharev als Krivoshchekov boekten 10 minuten later om 00:20 uur, zo blijkt uit reisgegevens.
De twee agenten vlogen naar Novosibirsk op dezelfde dag als Nemtsov, 4 juli, en kwamen een paar uur eerder aan dan de politicus van de oppositie. Vervolgens verlieten ze Novosibirsk op 6 juli, een uur voordat Nemtsov zou vertrekken.
Nemtsov was in Novosibirsk om een rapport te presenteren over corruptie bij de Russische staatsenergiereus Gazprom. De bewegingen van Sukharev en Krivoshchekov binnen Novosibirsk gedurende deze twee dagen zijn momenteel niet bekend.
De betekenis van Nemtsovs schaduwen
Valery Sukharev, ook bekend als Nikolay Gorokhov
Sukharev is geen gewone FSB-officier en zijn aanwezigheid als ‘de schaduw van Nemtsov’ is moeilijk uit te leggen als simpelweg het soort politiek toezicht dat in Rusland kan worden verwacht, en waarvan Vladimir Poetin erkende dat het in 2020 tegen Alexey Navalny werd gebruikt.
Op basis van een analyse van zijn reis- en communicatiepatronen, lijkt Sukharev de hoogste FSB-officier te zijn die betrokken is bij het volgen van Russische oppositiefiguren die vervolgens de afgelopen jaren zijn vergiftigd of op mysterieuze wijze ziek zijn geworden met gifachtige symptomen.
Sukharev volgde Vladimir Kara-Murza in 2015 en volgde hem op een reis naar Kazan, slechts twee dagen voor zijn eerste schijnbare vergiftiging in mei 2015.
Nadat hij een dekmantel had aangenomen als Nikolay Gorokhov, volgde hij Navalny op de meeste van zijn presidentiële campagnereizen in 2017, waarbij hij de oppositieleider volgde naar in totaal 18 bestemmingen in heel Rusland. Sukharev gebruikte vervolgens dezelfde dekmantel om Dmitry Bykov in 2018 en 2019 te volgen. Bykov raakte in coma nadat hij vergiftigd was tijdens een van zijn reizen buiten Moskou in april 2019.
In de twee weken voorafgaand aan de vergiftiging van Navalny in augustus 2020 heeft Sukharev tientallen telefoontjes gepleegd naar FSB-officieren die betrokken zijn bij de operatie. Deze omvatten het hoofd van de technisch-wetenschappelijke dienst van de FSB, Vladimir Bogdanov, en het plaatsvervangend hoofd van het Instituut voor Criminalistiek, Stanislav Makshakov. Zowel Bogdanov als Makshakov werden in verband gebracht met de vergiftiging van Alexey Navalny en werden gesanctioneerd door de Amerikaanse en Britse autoriteiten.
Sukharev lijkt de hoogste FSB-officier te zijn die betrokken is bij het opsporen van Russische oppositiefiguren die vervolgens de afgelopen jaren zijn vergiftigd of op mysterieuze wijze ziek zijn geworden met gifachtige symptomen.
Hij riep ook drie agenten op die naast Navalny vlogen naar Novosibirsk en Tomsk, of naar Omsk reisden om het bewijs van de aan hem toegediende Novitsjok te vernietigen. Deze mannen waren Ivan Osipov, Alexey Alexandrov en Konstantin Kudryavtsev. Ten slotte wisselde Sukharev meer dan 40 telefoontjes en sms’jes uit met Oleg Tayakin, die de vergiftigingsoperaties vanuit Moskou coördineerde en internationale bekendheid verwierf door zijn voordeur op CNN’s Clarissa Ward dicht te slaan nadat ze hem in december 2020 had geconfronteerd met de vergiftigingsoperatie van Navalny.
Er is weinig informatie over Sukharev in openbare bronnen, met als enige open source verwijzing naar hem dat hij recht had op speciale staatsuitkeringen in een uitgelekte woondatabase in Moskou uit 2008 die werd beoordeeld door Bellingcat. Speciale staatsuitkeringen worden meestal toegekend aan gedecoreerde speciale diensten of militaire officieren, evenals aan veteranen uit de Russische oorlogen in Tsjetsjenië of Georgië.
Alexey Krivoshchekov
Krivoshchekov lijkt ook deel uit te maken van de Tweede Dienst van de FSB op basis van een groot aantal gezamenlijke reisboekingen met bekende leden van die afdeling. Zijn telefonische communicatiepatroon houdt in dat hij, net als Sukharev, ook een toezichthoudende rol had over de agenten van het Criminalistiek Instituut tijdens de vergiftigingsoperatie tegen Alexey Navalny in 2020. Bijvoorbeeld in de twee weken voor Navalny’s noodlottige reis naar Novosibirsk en Tomsk, waar hij zou worden vergiftigd, heeft Krivoshchekov 24 telefoontjes gepleegd met Ivan Osipov, een van de agenten die – volgens onze bevindingen en de onbedoelde bekentenis van FSB-agent Konstantin Kudryavtsev -was verantwoordelijk voor het toedienen van het gif op Navalny’s kleren. In dezelfde periode had Krivoshchekov ook 38 telefonische interacties met de chemische wapenspecialist Stanislav Makshakov, die toezicht hield op het vergiftigingsteam van het Criminalistiek Instituut. Hij belde met name Makshakov zes keer in de nacht van 19 op 20 augustus 2020. Het was tijdens die nacht dat het gif op Navalny’s kleren zou zijn toegediend.
Sukhinin, geboren in 1975, werd tijdens dit onderzoek voor het eerst ontdekt als een interessante agent. Zijn cv, samengesteld uit gearchiveerde (nu verwijderde) berichten op zijn socialemediaprofiel Odnoklassniki (OK), laat zien dat hij na het afronden van een middelbare school aan de Moskouse Suvorov Militaire Universiteit studeerde en vervolgens afstudeerde aan de FSB-academie, met een specialisatie aan het cryptografie-instituut van de FSB. In de momenteel actieve versie van zijn OK-profiel verving hij deze educatieve achtergrond door het Moscow State Forestry Institute.
Een screenshot van het cv van Dmitry Sukhinin, vastgelegd op zijn Odnoklassniki-profiel.
Door het ontbreken van andere historische reisgegevens of telefoongegevens is het niet mogelijk Sukhinin toe te schrijven aan de Tweede Dienst of het Criminalistiek Instituut. Zijn specialisatie in cryptografie suggereert echter dat hij tijdens de eerste twee speurtochten is binnengehaald, met name voor verkenning of technisch toezicht. Dit zou mogelijk in overeenstemming zijn met het technische toezicht dat is ontdekt tegen mensen als Navalny.
Nieuwe informatie, nieuwe vragen
Hoewel er geen direct bewijs is dat Sukharev, Krivoshchekov en Sukhinin betrokken waren bij of plannen hadden voor de moord op Nemtsov, doet de systematische manier waarop hij werd gevolgd door ten minste twee FSB-agenten die verband hielden met andere moordpogingen op oppositiefiguren voordat hij werd doodgeschoten, een aantal van nieuwe vragen. Deze omvatten of de Russische autoriteiten inderdaad verschillende methoden overwogen om Nemtsov te doden en de FSB-ploeg was slechts een van deze opties die op het laatste moment door een andere werd vervangen.
Als alternatief, als de FSB-ploeg betrokken was bij de planning en de moord op Nemtsov, hadden ze de nu veroordeelde Tsjetsjenen gewoon in de weken en dagen voor de moord in de buurt van de oppositiepoliticus kunnen plaatsen om plausibele verdachten te verzekeren en verdenkingen van hen af te leiden ? Een andere logische vraag is of de FSB-ploeg die Nemtsov tien maanden lang zo ijverig volgde, een concurrerende Tsjetsjeense tailing-partij in Moskou zou hebben gemist, ervan uitgaande dat ze niet op de hoogte waren van hen.
Een aparte reeks vragen worden opgeworpen door de rol die het FSB Criminalistiek Instituut speelt in het onderzoek naar de moord op Boris Nemtsov. Verschillende leden van deze organisatie werden later betrokken bij de vergiftigingen, en de poging tot doofpot die daarop volgde, van andere tegenstanders van het Kremlin, zoals Navalny. Maar het forensische rapport dat beweerde de match te bewijzen tussen Zaur Dadayev, de man die veroordeeld was voor de moord op Nemtsov, en DNA-sporen die op de plaats delict werden gevonden, werd ondertekend door de nu gesanctioneerde ex-directeur van het Criminalistiek Instituut, generaal Vladimir Bogdanov.
Documenten uit zaakdossiers (klik om te openen)
Alles bij elkaar genomen, werden 45 van de in totaal 55 forensische analyses naar de moord op Boris Nemtsov uitgevoerd door het Criminalistiek Instituut van de FSB, zo blijkt uit gerechtelijke documenten die door Bellingcat zijn beoordeeld.
Dit lijkt te betekenen dat de FSB-eenheid die direct betrokken was bij de moordpogingen en het volgen van verschillende andere oppositiefiguren een belangrijk bewijselement leverde voor het proces tegen de meest prominente en schokkende politieke moord in de recente geschiedenis van Rusland.
In reactie op onze onderzoeksbevindingen zei Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov: “Dit heeft en kan geen enkele relatie hebben met de Russische regering. Het lijkt nog maar een vals gerucht.”
Pogingen om FSB-agenten Sukharev, Krivoshchekov en Sukhinin te bereiken waren niet succesvol en hun bekende telefoonnummers leken te zijn afgesloten.
Dit onderzoek werd uitgevoerd door Bellingcat, The Insider en de BBC. Christo Grozev was de primaire onderzoeker voor Bellingcat, met bijdragen van Yordan Tsalov en Roman Dobrokhotov.
Bellingcat is een non-profitorganisatie en het vermogen om ons werk uit te voeren is afhankelijk van de steun van individuele donateurs. Wil je ons werk steunen, dan kan dat hier . Je kunt je hier ook abonneren op ons Patreon-kanaal . Abonneer u op onze nieuwsbrief en volg ons hier op Twitter .
Een Berlijnse rechtbank heeft een Russische staatsburger veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de moord op een Tsjetsjeense Georgiër. Volgens de rechtbank werd de moord uitgevoerd in opdracht van de Russische geheime dienst.
De 40-jarige Georgiër Zelimkhan Khangoshvili werd in augustus vorig in een park in Berlijn op klaarlichte dag doodgeschoten. In het verleden vocht de Georgiër van Tsjetsjeense afkomst tegen Russische troepen. Al eerder overleefde hij enkele onopgehelderde moordaanslagen. Sinds 2016 leefde hij in Duitsland.
Kort na de fatale aanslag werd de Rus Vadim Nikolaevich Krasikov aangehouden en geïdentificeerd als commandant van de Russische geheime dienst FSB. Hij maakte volgens Duitse onderzoekers onderdeel uit van een afdeling die belast is met moorden op tegenstanders van Rusland in het buitenland. De moord werd volgens de rechtbank minutieus voorbereid, met behulp van ‘helpers’ in de Duitse hoofdstad.
De veroordeelde man ontkent dat hij banden heeft met de Russische staat en claimt bovendien dat hij een andere naam heeft. Volgens de Duitse politie en justitie is die naam een pseudoniem van de man.
De Russische ambassade noemt de veroordeling in een eerste reactie “niet objectief en politiek gemotiveerd”, schrijft het Russische persbureau Ria Novosti.
Diplomatieke spanningen
De moord leidde tot diplomatieke spanningen tussen Duitsland en Rusland. Berlijn besloot twee Russische diplomaten het land uit te sturen, omdat Moskou het onderzoek naar de moord zou frustreren. Daarop stuurde ook Rusland twee Duitse diplomaten weg.
Volgens de Russische president Poetin heeft zijn land niets te maken met de dood van Zelimkhan Khangoshvili. Hij beschreef de Georgiër eerder als een “zeer wrede man”, die zelf een moordenaar zou zijn geweest. Volgens Kremlinwoordvoerder Peskov is de aantijging dat Rusland betrokken was bij de moord nergens op gebaseerd.
Mogelijk zal de veroordeling de Duits-Russische relatie verder onder druk zetten. Eerder deze week besloot Duitsland, na overleg met de VS, om de nieuwe Nord Stream 2-gaspijpleiding niet in gebruik te nemen als de situatie rond Oekraïne verder escaleert.
Dode FSB-agent
Twee maanden geleden werd bij de Russische ambassade in Berlijn het lichaam gevonden van een 35-jarige Russische man, die volgens Duitse media eveneens een FSB-agent was. Een familielid van hem (Alexey Zhalo) zou op dezelfde afdeling werken als de veroordeelde Vadim Nikolaevich Krasikov .
Verder is zijn dood in nevelen gehuld. De Berlijnse politie kan de zaak niet verder onderzoeken, omdat de dode man een diplomaat was. Volgens de Russische ambassade ging het om een ongeluk en kwam de man om het leven toen hij uit het raam viel. Daarom heeft de ambassade niet om autopsie gevraagd.
15 december 2021 In het Nieuws
de Russische diplomaat was de zoon van Alexey Zhalo,
Christo Grozev is hoofdonderzoeker Rusland bij Bellingcat en richt zich op veiligheidsdreigingen, extraterritoriale clandestiene operaties en het bewapenen van informatie. Zijn onderzoek naar de identiteit van de verdachten van de Novichok-vergiftigingen in het VK in 2018 leverde hem en zijn team de Europese prijs voor onderzoeksjournalistiek op.
Het Duitse tijdschrift Der Spiegel heeft gemeld dat vorige maand een Russische diplomaat dood werd gevonden nadat hij van een van de bovenste verdiepingen van de Russische ambassade in Berlijn was gevallen. Het levenloze lichaam van de diplomaat werd op 19 oktober 2021 omstreeks 7.20 uur gevonden door de politie die het ambassadeterrein bewaakte.
Het is niet duidelijk of de val de reden was voor het overlijden, of dat de persoon was overleden voordat hij viel. Hulpdiensten die ter plaatse kwamen, konden de diplomaat niet reanimeren. Vanwege de diplomatieke status van de persoon was er geen politieonderzoek of autopsie mogelijk en heeft de Russische ambassade het lichaam gerepatrieerd.
De Russische ambassade zei tegen Der Spiegel dat de zaak een tragisch incident was en weigerde verder commentaar om ethische redenen.
Ambtenaren die bekend waren met de zaak vertelden Der Spiegel dat ze vermoedden dat de diplomaat, die als tweede secretaris op de ambassade diende, in feite een undercover FSB-officier was en familie was van een hooggeplaatste FSB-generaal.
De Russische vlag wappert bovenop de ambassade van het land in Berlijn (Credit: REUTERS/Fabrizio Bensch)
Bellingcat heeft met behulp van open source-gegevens bevestigd dat de diplomaat de zoon was van de adjunct-directeur van de Tweede Dienst van de FSB en het hoofd van het directoraat voor de bescherming van de constitutionele orde van de FSB, generaal Alexey Zhalo. Auto- en adresregistratiegegevens uit gelekte Cronos-databases die vrij beschikbaar zijn op internet, tonen aan dat de diplomaat – die ook de voornaam van generaal Zhalo als patroniem draagt - op hetzelfde adres was geregistreerd als de generaal, zowel in Moskou als, eerder, in Rostov, waar de familie vandaan komt. Google heeft gecached en uit actuele gegevens blijkt dat de tweede secretaris van de Russische ambassade ergens tussen 1 november en 4 november 2021 van de diplomatieke lijst van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken is geschrapt .
Een schermopname van gelekte Cronos-databases.
Zoals eerder gemeld door Bellingcat en haar partners, is de Tweede Dienst van de FSB in verband gebracht met de moord op de Georgische asielzoeker en voormalig Tsjetsjeense rebellencommandant Zelimkhan Khangoshvili in de Berlijnse Kleiner Tiergarten op 23 augustus 2019. Uit telefonische metadata verkregen en geanalyseerd door Bellingcat bleek dat de beschuldigde moordenaar Vadim Krasikov , die momenteel in Berlijn terecht staat op beschuldiging van een door de staat opgelegde moord, bezocht de gebouwen van het antiterrorismecentrum van de FSB – onderdeel van de Tweede Dienst van de FSB – evenals het beveiligde schietoefenterrein buiten Moskou dat wordt geëxploiteerd door het Centrum voor Speciale Operaties , eveneens ondergeschikt aan de Tweede Dienst. Voor zijn reis naar Berlijn communiceerde de vermoedelijke moordenaar ook uitgebreid met Eduard Bendersky,
De overleden Russische diplomaat was eerder de permanente vertegenwoordiging van de derde secretaris van Rusland bij de Verenigde Naties in Wenen en was daar in ieder geval sinds 2013 gevestigd. Hij werd op 19 juni 2019, twee maanden voor de moord op Khangoshvili, naar Berlijn overgebracht. Er is geen bewijs dat hij betrokken was bij de planning of logistieke ondersteuning van de moord.
Duitse aanklagers hebben betoogd dat de beschuldigde moordenaar niet had kunnen handelen zonder enige steun ter plaatse, aangezien hij slechts enkele uren voor de moord in Berlijn aankwam, en daarom niet de tijd zou hebben gehad om de gedetailleerde ontsnappingsroute, e-fiets en ontsnappen aan de elektrische scooter die allemaal cruciaal waren voor het moordplan.
De VS en het Verenigd Koninkrijk straffen Russen die een rol zouden hebben gespeeld bij de vergiftiging van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, vandaag precies een jaar geleden.
In maart strafte de VS al zeven Russen, dertien Russische bedrijven en een instituut van de Russische overheid, omdat ze betrokken zouden zijn bij de ontwikkeling van het zenuwgas Novichok, dat Navalny vorig jaar bijna fataal werd.
Nu komen daar nog eens negen Russen en twee rechtspersonen bij. Acht van die Russen zouden lid zijn van de FSB.
“De vergiftiging was een schokkende schending van de internationale regel tegen het gebruik van chemische wapens en onderdeel van een campagne om dissidente stemmen in Rusland het zwijgen op te leggen”, zegt de verantwoordelijke directeur van het Amerikaanse ministerie van Financiën.
De Britten straffen zeven Russen. Vrijwel zeker staan de zeven ook op de Amerikaanse sanctielijst. Ze waren volgens het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken “direct verantwoordelijk voor de planning en de uitvoering van de aanval”. Ook de Britten hebben voor de vergiftiging van Navalny al eerder sancties aan Russen opgelegd.
Oproep Navalny
Navalny zelf roept Westerse landen op om autoritaire leiders als president Poetin onder druk te zetten, door ze te confronteren met corruptie in hun land, “zelfs als het ongemakkelijk wordt.” Dat schrijft hij vanuit de gevangenis in een brief die vandaag werd gepubliceerd in kranten. Corruptie is volgens hem de oorzaak van alle grote crises in de wereld.
Het Westen is volgens hem deels verantwoordelijk voor de corruptie. “In 90 procent van de gevallen wordt gestolen geld in het Westen opgeslagen. Een ambtenaar die voor een autocraat werkt, weet als geen ander hoe belangrijk het is om zijn kapitaal ver weg te houden van zijn collega’s en baas”, schrijft Navalny.
Volgens hem moet het Westen bedrijven dwingen transparanter te zijn als ze zaken doen met autoritaire en corrupte landen. Ook wil hij dat er een internationaal orgaan tegen corruptie wordt opgezet om het effectief te kunnen bestrijden. “Daar zijn geen soldaten of bakken met geld voor nodig”, schrijft Navalny, “alleen politieke wil.”
Navalny tijdens zijn herstel in Duitsland in september vorig jaar EPA
Het is vandaag een jaar geleden dat Navalny plotseling doodziek werd in een vliegtuig boven Siberië. Zijn vlucht moest een noodlanding maken in Omsk, waar hij werd opgenomen in een ziekenhuis. Na twee dagen buiten bewustzijn te zijn geweest én na herhaaldelijke druk van zijn familie en zijn verzorgers, kreeg Navalny toestemming om naar Duitsland overgebracht te worden. Daar concludeerden Duitse artsen dat hij was vergiftigd met het zenuwgas Novichok .
De meeste mensen, het Kremlin incluis, hadden niet verwacht dat Navalny ooit nog terug zou keren naar Rusland. Maar de Poetin-criticus wilde niet actievoeren in ballingschap. “Rusland is mijn land en ik mis het”, zei Navalny vlak voor hij na enkele maanden revalideren op het vliegtuig stapte naar Moskou. Daar werd hij direct gearresteerd. Navalny zit sindsdien vast in een maximaal beveiligd strafkamp buiten Moskou.
21 augustus 2021 In het Nieuws
Het team rond Aleksej Navalny zegt dat Navalny op donderdag 20 september 2020 is vergiftigd in zijn hotel in Tomsk door water uit een flesje en niet is gebeurd op het vliegveld zoals werd gedacht
Aleksej Navalny was op donderdag 20 augustus 2020 onderweg van Tomsk naar Moskou maar moest een noodlanding maken in Omsk en is opgenomen in het ziekenhuis met symptomen van vergiftiging.
Aleksej Navalny is op zaterdag 22 augustus 2020 omstreeks 09.00 uur met een speciaal ambulancevliegtuig geland op de luchthaven Tegel in Berlijn.
Aleksej Navalny werd zaterdag 22 augustus 2020 rond 10.30 uur opgenomen in het beroemde Charité-ziekenhuis in Berlijn.
De afdeling van het Charité-ziekenhuis in Berlijn waar Aleksej Navalny verzorgd wordt is afgesloten door het BKA.
Laboratoria in Frankrijk en Zweden hebben onafhankelijk van elkaar naast Duitsland vastgesteld dat Aleksej Navalny is vergiftid met Novichok-zenuwgas
Konstantin Kudryavtsev is een van de FSB-officieren die naar Omsk reisde in de nasleep van de FSB-Novichok vergiftiging van Aleksej Navalny.
De onderzoeksresultaten door artsen van het Charité-ziekenhuis tonen dat Aleksej Navalny is vergiftigd met een substantie die behoort tot de groep van cholinesterase-remmers
op de vraag of Vladimir Poetin een moordenaar is antwoordde Joe Biden “ja”
Lyubov Sobol, een naaste medewerker van de Russische oppositiepoliticus Aleksej Navalny, zou Rusland zijn ontvlucht. Anonieme bronnen hebben aan de Russische zenders RT en REN TV verteld dat de 33-jarige advocate zaterdag naar Turkije is gevlogen. Daarvandaan zou ze met onbekende bestemming verder zijn gereisd.
Donderdag beperkte een rechtbank in Moskou de bewegingsvrijheid van Sobol voor een periode van anderhalf jaar. Ze mag tussen 22.00 en 06.00 uur niet haar huis uit en ze mag geen massa-evenementen bijwonen of Moskou verlaten. De activiste kreeg deze straf voor haar rol bij protesten in januari. Toen gingen duizenden Russen de straat op om de vrijlating te eisen van Navalny. Vrijdag kreeg een andere medewerker van de Kremlincriticus een soortgelijke straf en werd de broer van Navalni veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van een jaar.
Extremistisch
Sobol is een van de bekendste gezichten van de anticorruptiebeweging van Navalni. Sinds juni staat de organisatie officieel als ’extremistisch’ geregistreerd en hebben veel prominente aanhangers van Navalni Rusland verlaten. Ze zijn bang voor vervolging in aanloop naar de parlementsverkiezingen in september. Sobol was tot dusverre achtergebleven.
Na haar veroordeling zei Sobol tegen radiozender Ekho Moskvy dat de straf niet direct zou ingaan en dat je die „eigenlijk moet zien als de kans om het land te verlaten.” De hoofdredacteur van Ekho Moskvy bevestigde zondag dat de advocate niet meer in Rusland is. Sobol zelf was niet bereikbaar en bekenden van haar wilden geen commentaar geven.
8 augustus 2021 In het Nieuws
Aleksej Navalny is met zijn anti-corruptiebeweging FBK en politieke partij een luis in de pels van de machthebbers in Rusland. Volgens FBK heeft Dmitri Medvedev tal van paleizen luxueuze villa’s jachten en zelfs wijngaarden in zijn bezit in Rusland en het buitenland. Volgens FBK heeft Dmitri Medvedev zijn onroerendgoedimperium verborgen achter een netwerk van charitatieve stichtingen.
Hett lichaam van de in Londen vermoorde Russische balling Nikolai Glushkov is zo achtergelaten dat het leek alsof het om zelfdoding ging, schrijft BBC News. Om zijn nek was een hondenriem gewikkeld, naast het lichaam stond een keukentrapje en op de trap lag nog een touw, bleek vrijdag tijdens een zitting over het gerechtelijk onderzoek naar Glushkovs overlijden in 2018.
Glushkovs was in het verleden topman van de nationale luchtvaartmaatschappij Aeroflot. Hij was bovendien een vriend van zakenman Boris Berezovsky. Rond 2000 kregen ze ruzie met Vladimir Poetin, waarna ze naar Groot-Brittannië vluchtten. Daar bleven ze kritiek uiten op de huidige president van Rusland.
Berezovsky werd in maart 2013 dood gevonden op zijn landgoed in de buurt van Londen. Ook hij werd met een strop om zijn nek aangetroffen, maar de daadwerkelijke doodsoorzaak is nog altijd niet opgehelderd. Een andere vriend, oud-spion Alexander Litvinenko, overleed in 2006 na vergiftiging.
Glushkov werd op 12 maart 2018 door zijn dochter dood gevonden in zijn huis in Londen. Uit een eerste onderzoek bleek toen al dat hij gewurgd is. Volgens de experts is hij van achteren aangevallen en snel uitgeschakeld. Er waren geen tekenen van een langdurige worsteling. De politie heeft ondanks het horen van 1.800 getuigen en het bekijken van 2.200 uur aan camerabeelden tot nog toe geen arrestaties verricht in de moordzaak. Ook een motief is nog niet vastgesteld.
Op de dag dat Glushkov dood werd gevonden, had hij in een rechtbank in Londen moeten verschijnen, omdat Aeroflot hem beschuldigde van fraude. Een week eerder werden in Zuid-Engeland de Russische ex-dubbelspion Sergei Skripal en diens dochter vergiftigd met een zenuwgas.
In het Nieuws 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.