24 maart 2023 Khadija Sharife (OCCRP), Milica Vojnović (KRIK) en Gur Meggido (TheMarker)
Een uitgelekt rapport werpt licht op de bron van een mysterieuze media-aanval op de politieke rivaal van de Servische president.
Belangrijkste bevindingen
- Een regeringsgezinde mediacampagne gericht tegen de voormalige burgemeester van Belgrado, Dragan Đilas, was gebaseerd op een rapport van een “wereldwijde bankenscan”, verkregen door journalisten.
- Desinformatiegroep ‘Team Jorge’ zat waarschijnlijk achter het rapport dat door de Servische functionarissen werd gebruikt.
- ‘Team Jorge’-leider Tal Hanan is eerder onderzocht wegens het verkopen van vervalste financiële inlichtingen aan een Zwitserse spion voor $ 88.000.
Toen de Servische president Aleksandar Vučić in maart 2021 een officieel bezoek bracht aan de Verenigde Arabische Emiraten, werd hij in de gaten gehouden vanwege recente onthullingen over de banden van zijn regering met een moorddadige georganiseerde misdaadgroep. Maar zoals zijn gewoonte was, ging Vučić in plaats daarvan in de aanval en maakte hij van de gelegenheid gebruik om een interview met de bevriende media-outlet TV Pink te houden om een ander onderwerp aan te snijden.
Israëlische desinformatie-expert gekoppeld aan vervalste bankrekeningen in Servische lastercampagne
Vučić suggereerde dat een politieke rivaal, voormalig burgemeester van Belgrado, Dragan Đilas, achter de beschuldigingen zat. Vučić beweerde toen dat Đilas zijn rijkdom illegaal had opgeborgen in banken over de hele wereld, en voorspelde dat er binnenkort meer details naar boven zouden komen.
Zes dagen later begonnen Servische regeringsgezinde kranten verhalen te publiceren over Đilas’ veronderstelde offshore-accounts.
“Đilas verstopte geld in Mauritius en Zwitserland: op 12 december 2020 had hij bijna 6,4 miljoen euro op bankrekeningen in deze twee landen”, beweerde een artikel op de voorpagina in het Servische regeringsgezinde dagblad Večernje Novosti.
Twee weken lang domineerden de beschuldigingen over Đilas ‘vermeende offshore-miljoenen de krantenkoppen. Journalisten beweerden dat ze bewijs hadden dat de rekeningen bestonden, commentatoren waren lyrisch over het witwassen van geld en belastingontduiking, en ambtenaren dreigden met consequenties. Minister van Financiën Siniša Mali verscheen op televisie met een rapport dat volgens hem aantoonde dat Đilas tientallen rekeningen vol gestolen geld had. De Servische anti-witwaschef, Željko Radovanović, beloofde een onderzoek.
Maar hoewel de mediacampagne afleidde van de onthullingen over de banden van de regering met de georganiseerde misdaad, werden de beschuldigingen nooit omgezet in aanklachten. Đilas, die luidruchtig de beschuldigingen ontkende, probeerde Vučić, Mali en journalisten van Večernje Novosti aan te klagen, bewerend dat ze de bankgegevens hadden vervalst om af te leiden van hun eigen “criminele activiteiten”, maar een Servische rechtbank weigerde de zaak in behandeling te nemen.
Đilas was misschien iets op het spoor. Bewijs verzameld door OCCRP en zijn rapporterende partners suggereert dat het valse bankrapport waarschijnlijk is gemaakt door Tal Hanan, een Israëlische explosievenexpert die desinformatiediensten verkoopt .
Een bron bezorgde OCCRP een vermeende kopie van het document dat Mali op televisie liet zien. Uit metadata blijkt dat het in december 2020 is gemaakt, een paar maanden voordat de beschuldigingen tegen Đilas voor het eerst werden uitgezonden. Het factureert zichzelf als een ‘diepe bankzoekopdracht’ en de opmaak lijkt bijna identiek aan een rapport voor een dienst die Hanan een ‘wereldwijde bankscan’ noemt, die hij pitchte voor undercoververslaggevers die zich voordeden als potentiële klanten.
Twee bronnen met kennis van de operaties van Hanan bevestigden dat hij achter de operatie zat. Het is onduidelijk wie hem heeft ingehuurd om het document te produceren, en Servische regeringsfunctionarissen, waaronder vertegenwoordigers van Mali en Vucic, hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar.
Het zou niet de eerste keer zijn dat Hanan wordt verdacht van het verkopen van bankgegevens. Zwitserse aanklagers hebben Hanan eerder onderzocht voor het verstrekken van soortgelijke informatie aan een Zwitserse spion genaamd Daniel Moser. Zoals gemeld door de Zwitserse partner van OCCRP, Tamedia , ontdekten openbare aanklagers dat Moser Hanan in 2014 $ 88.000 had betaald om financiële informatie te verstrekken over een van de doelwitten van de spion, maar zijn rapport bleek nepgegevens te zijn. (Aanklagers lieten de zaak tegen Hanan in 2021 vallen en zeiden dat ze niet konden aantonen dat Hanan wist dat de informatie die hij aan Moser had verstrekt, zou worden gebruikt voor spionage.)
Hanan ontkende elk wangedrag toen hij werd benaderd door Forbidden Stories, maar heeft niet gereageerd op vervolgvragen of verzoeken om commentaar op het Đilas-rapport.
De “Global Bank Scan”
Hanan heeft een geschiedenis van het gebruik van desinformatie en hacking om zich te mengen in de wereldpolitiek.
Medio 2022 benaderden undercoververslaggevers die aan het Story Killers-project werkten het team van Hanan die zich voordeed als tussenpersoon voor een potentiële klant die een verkiezing in Afrika wilde uitstellen. Tijdens verschillende Zoom-oproepen en één persoonlijke ontmoeting presenteerden Hanan en zijn team hun tactieken om desinformatie te verspreiden en de democratie te laten ontsporen.
Verslaggevers konden verifiëren dat het team van Hanan een aantal van deze tactieken heeft gebruikt, zoals gerichte campagnes op sociale media en het hacken van e-mail, om politieke resultaten te manipuleren. Andere dingen die hij beweerde te kunnen doen, zoals het lokaliseren van de bankrekening van een doelwit waar ook ter wereld om compromitterend materiaal te vinden, leken meer vergezocht.
“Nu zal ik je financiële informatie laten zien”, zei Hanan tijdens een Zoom-gesprek.
Hij opende een document met de naam “Global Bank Scan: Confidential Report” en scrolde door een lijst met rekeningsaldi, naar verluidt behorend tot een eerder doelwit: Batkhuu Gavaa, een Mongoolse wetgever en zakenman die stierf in 2019. Hanan beweerde bijna $ 232 miljoen te hebben gevonden in 67 rekeningen van Gavaa, maar hij legde niet uit hoe hij dit deed.
“Het is niet 100 procent,” gaf Hanan toe. “We schatten een nauwkeurigheid van 75 procent, maar 75 procent is meestal 300 procent meer dan wat ze vandaag hebben.”
James Henry, een econoom en docent aan de Yale University, zei dat de beweringen van Hanan over het verkrijgen van toegang tot vertrouwelijke bankinformatie over de hele wereld ongeloofwaardig zijn.
“Er is geen gecentraliseerde wereldwijde bankdatabase, en die zou er ook nooit kunnen komen”, zei hij. “Iedereen die dit soort toegang aanbiedt, vertelt je ronduit dat ze oplichter zijn of zich bezighouden met ernstige chantage of omkoping van ambtenaren binnen specifieke banken”
De lay-out van het Gavaa-rapport dat door Hanan wordt weergegeven, lijkt sterk op het rapport over Đilas dat door verslaggevers is verkregen, hoewel er ook geen bedrijfsbranding op staat.
De groep van Hanan, die naar zichzelf verwijst als “Team Jorge”, is niet geregistreerd als een bedrijf en maakt geen gebruik van branding, en blijft liever in de schaduw. Toen de undercoververslaggevers Hanan in december ontmoetten in een onopvallend kantoorgebouw in Modi’in, Israël, legde de desinformatie-expert uit: “Je hebt gezien wat er op de deur staat, toch? Het zegt niets. Dat is wie we zijn: we zijn niets.”
Accounts vervalsen
De rechtszaak die Đilas had aangespannen tegen Vučić, Mali en journalisten bij Večernje Novosti werd door de rechtbank verworpen, maar de zaak leverde een veelzeggend detail op: de eerste verslaggever die het verhaal in het regeringsgezinde dagblad publiceerde, zei dat ze de bankgegevens “op een anonieme manier” had ontvangen. verzending naar haar door een anonieme bron die waarschijnlijk wist dat ze een journalist was.
Haar verhalen benadrukten twee vermeende buitenlandse rekeningen van Đilas – een bij Deutsche Bank in Mauritius en de andere bij Societe Generale Switzerland – met een totaalbedrag van ongeveer 6,4 miljoen euro. Maar hoewel zij en andere regeringsgezinde journalisten tientallen verhalen over deze verslagen schreven, was geen van beide echt.
Deutsche Bank had op dat moment geen filiaal op Mauritius en Societe Generale in Zürich gaf een brief waarin werd bevestigd dat het aan Đilas toegeschreven rekeningnummer niet bestond.
Đilas zei dat hij eerder een bedrijf in Zwitserland had geopend met toestemming van de Servische nationale bank, maar dat de aan hem toegeschreven bankrekening niet bestond.
“Ik heb echt nog nooit een offshore-account gehad”, vertelde hij aan OCCRP’s Servische ledencentrum KRIK.
Volgens bewijs verkregen door OCCRP is Aron Shaviv, een politiek adviseur die heeft samengewerkt met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, mogelijk betrokken geweest bij het in contact brengen van de Servische regering met Hanan.
Shaviv bevestigde aan verslaggevers dat hij in 2017 aan de campagne van de Servische president had gewerkt, maar ontkende betrokkenheid bij Hanan.
“Ik werd begin 2019 een keer voorgesteld aan ‘Team Jorge’ en heb geen zaken of transacties met hen gehad”, vertelde hij aan OCCRP. “Als mijn naam is gebruikt door een derde partij die bij deze zaak betrokken is om geloofwaardigheid vast te stellen, dan is dat zonder mijn medeweten en zeer betreurenswaardig.”
Đilas zei dat hij al lang vermoedde dat de Servische regering achter de neprapporten zat, maar nooit bewijs had. “Wie was tenslotte de eerste die aankondigde dat ik die accounts had?” hij zei.
Hoewel de beschuldigingen van geheime bankrekeningen nieuw waren voor Đilas, bestaan de lastercampagnes al jaren. Hij en Vučić waren rivalen in een race voor de burgemeester van de hoofdstad Belgrado in 2008. Vučić verloor toen, en vier jaar later opnieuw.
Maar in 2012 kwamen Vučić en zijn Servische Progressieve Partij aan de macht op het nationale toneel, en het anti-Đilas-verhaal is sindsdien alomtegenwoordig in de regeringsgezinde media, waarbij Đilas wordt afgeschilderd als een roofzuchtige zakenman die illegaal meer dan 600 miljoen euro verdiende met zijn bedrijven.
“[T] hey verklaart me een dief, een crimineel, dat ik een miljard euro heb, enzovoort,” zei Đilas.
“Nepnieuws kun je niet bestrijden, zeker niet als het een gecoördineerde campagne is waar enorm veel geld in is geïnvesteerd.”
Data-expertise werd geleverd door het datateam van OCCRP. Fact-checking werd verzorgd door de OCCRP Fact-Checking Desk.
In het Nieuws 