Moeten we (nog meer) op onze hoede zijn voor Chinese spionage?

28 januari 2024 VRT

Politici die zich laten omkopen door agenten van de Chinese staatsveiligheid, vermeende Chinese spionageballonnen en verdachte Chinese technologie. Het zijn maar enkele van de recente incidenten die duidelijk maken dat China zijn invloed in de wereld probeert uit te breiden, op legale en minder legale manieren. Wat wil het land daarmee eigenlijk bereiken? Zijn we te naïef in onze samenwerking met China? Of zien we langzamerhand spoken?

Moeten we (nog meer) op onze hoede zijn voor Chinese spionage?

Er gaat geen dag voorbij of China zit in het nieuws. Maar kennen we het land echt? Begrijpen we hoe de Chinezen denken, wat ze willen, hoe het eraan toegaat in de Chinese samenleving én welke invloed dat heeft op ons leven? VRT NWS-experten Tom Van de Weghe en Veerle De Vos zoeken het uit in de maandelijkse podcast “China voorbij de muur”.

Tijdens de reis van premier De Croo naar China begin dit jaar werd het nog maar eens duidelijk: China is niet te vertrouwen als het op (cyber)spionage aankomt. En dus reisden de ministers en zakenlui met ‘burner phones’ naar China en lieten ze hun persoonlijke laptop thuis. Er werd hen ook geadviseerd om geen vertrouwelijke gesprekken te voeren in openbare ruimtes.

Een van de onderwerpen die de premier bij zijn ambtgenoot in Peking aankaartte was het omkoopschandaal rond Vlaams-Belang politicus Frank Creyelman. De Croo was “not amused” dat China op die manier probeerde in te grijpen in het politieke debat in ons land. De Chinese premier ontkende dat de agent die Creyelman omkocht iemand van hen was, maar beloofde mee te werken aan een onderzoek.

Het kan letterlijk iedereen zijn. Een gepensioneerde generaal maar ook een influencer op YoutubeRonan Fu, Academia Sinica, Taipei

Taiwan als laboratorium

Nergens ter wereld hebben ze zoveel ervaring met Chinese spionage als in Taiwan. Volgens ruwe schattingen zouden er 100.000 tot zelfs 200.000 Chinese spionnen onder de Taiwanezen verblijven. “De meesten wonen net als wij heel lang in Taiwan,” zegt onderzoeker Ronan Fu van de Academia Sinica in Taipei, “Maar het kan letterlijk om het even wie zijn. Van een gepensioneerde generaal tot zelfs een influencer op YouTube.”

Ook de motieven zijn uiteenlopend: het gaat van militaire informatie inwinnen of bedrijfsspionage – denk aan de geavanceerde Taiwanese chips – tot beïnvloeding. “De bedoeling is om China als niet-bedreigend voor te stellen en de Taiwanese bevolking via een stroom aan desinformatie aan het twijfelen te zetten.” Taiwan is al 70 jaar een laboratorium voor Chinese spionage volgens Ronan Fu, maar hij is ervan overtuigd dat ook ons land met Brussel als hoofdstad van de EU en de zetel van de NAVO een aantrekkelijke plek is voor Chinese spionnen.

Premier De Croo en minister van buitenlandse zaken Lahbib tijdens hun recente bezoek aan China

Vrijwillige consulaire agenten

Een organisatie die dat laatste in kaart brengt is de Spaanse NGO Safeguard Defenders, een mensenrechtenorganisatie die 2 jaar geleden onthulde dat China zonder medeweten van de lokale overheid tientallen politiekantoren heeft opgezet in verschillende Europese steden. Politiekantoren werden er in ons land niet gevonden, maar volgens Safeguard Defenders zijn hier wel 53 zogenaamde “consulaire vrijwilligers” actief.

Officieel hebben die als taak om Chinese burgers bij te staan als hun paspoort wordt gestolen of wanneer ze bijvoorbeeld een nieuw rijbewijs moeten aanvragen. Maar de agenten doen veel meer, zegt de Vlaamse Laura Harth: “Ze worden ook ingezet om de Chinese diaspora in het oog te houden en alle kritiek op Peking de kop in te drukken. Ze zijn de ogen en oren van de Chinese communistische partij in België.”

Achter die vrijwilligers staat het machtige United Front. “Die organisatie heeft als doel de invloed van China in de wereld uit te breiden. Dat doen ze ook door politici, academici en zakenlui in gastlanden te benaderen om zo een positief beeld van China te verspreiden, de zogenaamde “Tell the China story well”-doctrine. Sinds Xi Jinping aan de macht is in China heeft de organisatie almaar aan belang gewonnen.”

Gedragscode

Niet alle praktijken die China toepast zijn strafbaar, dat benadrukt ook de Staatsveiligheid in haar recente jaarrapport. “China maakt gebruik van het hele kluwen, gaande van legitieme lobbying, tot inmenging, spionage en zelfs economische chantage”, zegt directeur-generaal Francisca Bostyn. “Er is dus een grote grijze zone”.

Overigens zijn spionage en “buitenlandse inmenging” – beslissingsprocessen proberen beïnvloeden met ongeoorloofde, clandestiene en heimelijke middelen – op dit moment moeilijk te bestraffen, omdat de wetsartikelen over spionage nog dateren van de periode van het interbellum. Als het van minister van justitie Van Tigchelt afhangt, zou dat binnenkort moeten veranderen. 

 

Bij het afscheid na een seminarie bood men mij een dik gevulde enveloppe met dollarbiljetten aan.

Jonathan Holslag, professor internationale politiek aan de VUB

Enveloppe met geld

China schrikt er niet voor terug om ook academici van bij ons voor de kar te spannen. Zo werd Jonathan Holslag, professor Internationale politiek aan de VUB, in het begin van zijn carrière verschillende keren benaderd. “Tijdens mijn eerste bezoek aan Shanghai bood men mij bij het afscheid een dik gevulde enveloppe met dollarbiljetten aan, als begin van de samenwerking, zoals dat heet.” 

“Echte pogingen tot omkoping waren het niet maar wel een poging tot incorporatie: ik werd verondersteld geen kritiek te leveren op China en al mijn informatie te delen”. Holslag pleit voor de invoering van een gedragscode voor politici en academici. “Wij zijn een bijzonder open land en dat moet ook zo blijven. Maar dat betekent wel dat onze inlichtingendiensten in staat moeten zijn om die uitwisselingen in de gaten te houden.”

Overigens vindt Holslag dat het op veel vlakken al te laat is. “Bijvoorbeeld  op vlak van industriële spionage hebben we China 30 jaar lang gewoon laten doen. Het is pas de laatste jaren dat we meer op onze hoede zijn en dat de capaciteit bij de staatsveiligheid wordt vergroot.”

 

Ik vind dat de sociaaleconomische vooruitgang in China een bijzonder positieve ontwikkeling is. Dat zeg ik hier en dat zeg ik ginder.

Yves Leterme, voormalig premier

Grijze zone

Een ex-politicus die nauwe banden met China onderhoudt is voormalig premier Yves Leterme. Op dit ogenblik werkt hij voor een Chinees investeringsfonds. Hij schrikt er niet voor terug om in een promofilmpje op de Chinese staatszender de lof van China te zingen. “Ik ben van oordeel dat de sociaaleconomische vooruitgang die China de afgelopen decennia heeft geboekt, een van de meest positieve ontwikkelingen is van na de Tweede Wereldoorlog. Dat zeg ik hier en dat zeg ik ginder”.

Zelf waarschuwt hij voor hysterie als het over onze relaties met China gaat: “We hebben in ons land nog altijd uitdrukkelijk de bedoeling om zeer nauwe economische banden met China te ontwikkelen. Heel wat Belgische bedrijven hebben er economische belangen. Dus het is geen optie om ons af te sluiten voor diepere economische relaties met China. Natuurlijk moet dat gebeuren met vrijwaring van onze eigen belangen, zowel op economisch vlak, op het vlak van veiligheid.”

China bereidt zich voor op het jaar van de draak Copyright FeatureChina 2024

Burgers als wapen

Voor Jonathan Holslag is China geen land als een ander. “Het blijft een dictatuur met een communistisch regime dat er niet voor terugschrikt om elke Chinese staatsburger in het buitenland in te zetten als een wapen. Ik vind dat een verwerpelijk beleid.”

Holslag is ervan overtuigd dat we ons beter moeten wapenen tegen de pogingen van de Chinese staat om ook bij ons meer invloed te verwerven. “Dat lijdt geen twijfel. Op onze hoede zijn en er vooral ook voor zorgen dat we wendbaar en weerbaar blijven in een wereld waar we van alle kanten onder druk worden gezet.”

Leterme pleit voor nuance. “Ik denk dat wij een andere visie hebben over hoe je een staat inricht, hoe je gezagsuitoefening legitimeert. Maar als je dat gaat hanteren als criterium om al dan niet samen te werken, dan schakel je de helft van de landen van de wereld uit. Zeker met China kunnen we ons dat niet permitteren.”

Cuba geeft China toestemming om spionagefaciliteit op eiland te bouwen, zegt Amerikaanse inlichtingendienst

9 juni 2023 CNN

Een luchtfoto van de Cubaanse stad Havana in augustus 2017.

Cuba heeft ermee ingestemd om China toe te staan een spionagefaciliteit op het eiland te bouwen waarmee de Chinezen elektronische communicatie in het zuidoosten van de VS kunnen afluisteren, vertelden twee bronnen die bekend zijn met de inlichtingendienst aan CNN.

Cuba geeft China toestemming om spionagefaciliteit op eiland te bouwen, zegt Amerikaanse inlichtingendienst

De VS hoorden de afgelopen weken over het plan, zei de eerste bron, en het is onduidelijk of China al is begonnen met de bouw van de bewakingsfaciliteit.

De tweede bron die bekend is met de inlichtingen zegt dat het suggereert dat er in principe een deal is gesloten, maar dat er geen beweging is geweest bij het bouwen van de faciliteit.

Het zou niet de eerste keer zijn dat China probeert de elektronische communicatie van de VS, ook wel bekend als Signals Intelligence, te bespioneren. Een vermoedelijke Chinese spionageballon die in februari door de VS vloog, was in staat om inlichtingen uit signalen te verzamelen en zou in bijna realtime zijn teruggestuurd naar Peking, vertelden bronnen destijds aan CNN.

In dat geval hebben de VS stappen ondernomen om gevoelige sites te beschermen en inlichtingensignalen te censureren alvorens de ballon neer te schieten. Maar het is onduidelijk wat de VS kunnen doen om de bouw van een Chinese spionagefaciliteit in Cuba te stoppen.

“Dit rapport is niet juist”, zei de woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad, John Kirby, donderdagmiddag in een verklaring. “We hebben echte zorgen gehad over de relatie van China met Cuba, en we maken ons sinds de eerste dag van de regering zorgen over de activiteiten van China op ons halfrond en in de rest van de wereld. We houden het nauwlettend in de gaten en ondernemen stappen om het tegen te gaan. We hebben er alle vertrouwen in dat we aan al onze veiligheidsverplichtingen in eigen land en in de regio kunnen voldoen.”

Kirby vertelde de Journal in eerste instantie op donderdagochtend dat hij “niet met dit specifieke rapport kan praten”, maar dat Amerikaanse functionarissen “goed op de hoogte zijn van – en vele malen hebben gesproken met – de inspanningen van de Volksrepubliek China om te investeren in infrastructuur over de hele wereld die kunnen militaire doeleinden hebben, ook op dit halfrond.”

De Cubaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Carlos Fernandez de Cossio ontkende de berichten.

Op een persconferentie in Havana op donderdag noemde hij ze “totaal onwaar” en “lasteraars”.

“Dit soort laster is vaak verzonnen door Amerikaanse functionarissen”, zei hij, bewerend dat de gerapporteerde spionagebasis werd gebruikt om Amerikaanse sancties tegen Cuba te legitimeren.

“Drogredenen die worden gepromoot met de kwaadaardige bedoeling om de ongekende versterking van de economische blokkade, de destabilisatie en de agressie tegen Cuba te rechtvaardigen en de publieke opinie in de Verenigde Staten en de rest van de wereld te misleiden”, voegde de Cossio eraan toe.

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken vermeed vrijdag een rechtstreeks antwoord op een vraag over rapporten over vermeende plannen om een ​​spionagebasis in Cuba te openen, door te zeggen dat het “niet op de hoogte” was van de situatie, terwijl het de VS ervan beschuldigde zichzelf te bespioneren en “geruchten te verspreiden”.

“De Verenigde Staten moeten over zichzelf nadenken en zich niet meer mengen in Cuba’s interne aangelegenheden onder de vlag van vrijheid, democratie en mensenrechten”, zei woordvoerder Wang Wenbin tijdens een reguliere briefing.

The Wall Street Journal berichtte voor het eerst over de nieuwe informatie over de faciliteit.

De voorzitter van de inlichtingencommissie van de Senaat, Mark Warner, een democraat, en vice-voorzitter Marco Rubio, een republikein, brachten een verklaring uit waarin ze hun bezorgdheid uitten over de rapporten.

“We are deeply disturbed by reports that Havana and Beijing are working together to target the United States and our people. The United States must respond to China’s ongoing and brazen attacks on our nation’s security. We must be clear that it would be unacceptable for China to establish an intelligence facility within 100 miles of Florida and the United States, in an area also populated with key military installations and extensive maritime traffic. We urge the Biden administration to take steps to prevent this serious threat to our national security and sovereignty,” Rubio and Warner said.

The CIA declined to comment. CNN has reached out to the Chinese and Cuban embassies in Washington, DC.

De eerste bron die bekend was met de inlichtingen merkte op dat hoewel een afluisterbasis op Cuba zorgwekkend zou zijn, China al vaste voet aan de grond heeft gekregen in de VS – namelijk geheime politiebureaus die de regering-Biden is begonnen aan te pakken.

De VS voeren ook spionagemissies uit in de buurt van China, met behulp van verkenningsvliegtuigen die routinematig elektronisch afluisteren. Een van die Amerikaanse vliegtuigen werd onlangs onderschept door een Chinese straaljager, in wat de VS beschreven als een gevaarlijke en onprofessionele manoeuvre.

Maar de onthulling over de potentiële Chinese buitenpost in Cuba komt nu de betrekkingen tussen de VS en China een dieptepunt hebben bereikt, na het spionageballonincident en verschillende agressieve manoeuvres door Chinese vliegtuigen en schepen tegen Amerikaanse activa in de Zuid-Chinese Zee.

De VS hebben geprobeerd de relatie te herstellen en stuurden vorige maand CIA-directeur Bill Burns naar Peking voor gesprekken met Chinese functionarissen. Ook staatssecretaris Antony Blinken zal naar verwachting de komende weken een bezoek brengen aan China.

Maar vorige week weigerde de Chinese defensiechef een ontmoetingsverzoek van de Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin en waarschuwde de VS om te stoppen met opereren in de buurt van Chinese wateren en het Chinese luchtruim.

“De beste manier om dit te voorkomen, is dat militaire schepen en vliegtuigen niet in de buurt van onze wateren en ons luchtruim komen”, zei de Chinese minister van Defensie Li Shangfu vorige week in Singapore, verwijzend naar recente close calls tussen Chinese en Amerikaanse vliegtuigen en schepen. “Pas op voor je eigen territoriale wateren en luchtruim, dan zijn er geen problemen.”

De regering-Biden heeft weinig gedaan om de betrekkingen met Cuba te verbeteren en heeft slechts beperkte bilaterale gesprekken over zaken als migratie hervat. Na toenadering onder de regering-Obama kelderden de betrekkingen als gevolg van de ziekte van het zogenaamde “Havanasyndroom” die Amerikaanse diplomaten in de Cubaanse hoofdstad trof en het besluit van de regering-Trump – tijdens de laatste dagen van die regering – om Cuba opnieuw op de lijst te plaatsen als een staatssponsor van terrorisme.

CNN’s Jennifer Hansler, Patrick Oppmann, Alex Marquardt en het bureau van Peking droegen bij aan de rapportage.

 

VS zetten zes Chinese bedrijven op zwarte lijst om spionageballon

11 februari 2023 Telegraaf

De Verenigde Staten hebben zes Chinese bedrijven op een zwarte lijst gezet vanwege hun vermeende betrokkenheid bij de ontwikkeling van spionageballonnen. Volgens het Amerikaanse ministerie van Handel hebben deze ondernemingen meegewerkt aan luchtvaartprogramma’s van het Chinese Volksbevrijdingsleger, waaronder de ontwikkeling van luchtballonnen.

Ⓒ ANP

VS zetten zes Chinese bedrijven op zwarte lijst om spionageballon

Nu de bedrijven op een speciale lijst staan, is het vrijwel onmogelijk voor hen geworden om bepaalde technologie uit de Verenigde Staten te kopen. Zij kunnen dit pas als ze daar een speciale vergunning voor krijgen van de Amerikaanse overheid.

Vorige week ontdekten de Amerikanen een Chinese ballon die over de Verenigde Staten vloog. De luchtballon werd uiteindelijk neergeschoten. Volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken was de observatieballon overduidelijk uitgerust met spionageapparatuur. China beweert dat het om een weerballon ging.

Een van de zes bedrijven op de zwarte lijst is Beijing Nanjiang Aerospace Technology, een dochteronderneming van Deluxe Family. Het bedrijf was volgens Chinese staatsmedia betrokken bij de ontwikkeling van het eerste civiel-militaire luchtschip voor ruimtevaart. Andere bedrijven op de zwarte lijst zijn China Electronics Technology Group Corporation 48th Research Institute, Dongguan Lingkong Remote Sensing Technology, Eagles Men Aviation Science and Technology Group, Guangzhou Tian-Hai-Xiang Aviation Technology en Shanxi Eagles Men Aviation.