FVD-leider Thierry Baudet werkte in de aanloop van het Oekraïnereferendum nauw samen met een aan het Kremlin gelieerde Rus. Dat blijkt uit onderzoek van Zembla en De Nieuws BV. In interne appberichten verwijst hij bovendien naar betalingen van de man, die hij omschrijft als ‘een Rus die werkt voor Poetin.’ Volgens Baudet waren de berichten ironisch bedoeld.
Het gaat om de in Rusland geboren Vladimir Kornilov. Van 2004 tot 2013 werkte hij als directeur van het Instituut van GOS-landen in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Het hoofdkantoor van de organisatie staat in Moskou. Eerder uitgelekte e-mails tonen aan dat het instituut met grote regelmaat rechtstreeks rapporteert aan het Kremlin, onder meer over Oekraïne.
“Het doel [van het Instituut; red.] is om te pleiten voor een alliantie met Rusland en de Westerse samenlevingen en instituties als de NAVO en de EU te verzwakken”, zegt Michael Carpenter in Zembla, die onder meer werkte als directeur Rusland in het Pentagon en voor de nationale veiligheidsraad van het Witte Huis. ‘’Ze maken gebruik van propaganda en opruiing’’.
‘Rus die werkt voor Poetin’
Baudet ontmoet Kornilov in het najaar van 2015 voor een interview op een Russische site. Daarna houden ze contact. “Ik heb vanmiddag met hem afgesproken. Is een hele invloedrijke vent, mooie dingen, vertel ik je nog”, appt Baudet op 2 oktober in een FvD appgroep.
Baudet lijkt op de hoogte van de Kremlin-connecties van Kornilov. Als mensen binnen Forum vragen wie Kornilov is, appt hij: ‘Een Rus die werkt voor Poetin.’ In de maanden erna spreken ze een aantal keren af, nodigt Baudet hem uit om bij FvD te komen spreken en vertaalt Baudet twee stukken van Kornilov naar het Nederlands. Die verschijnen op TPOen GeenStijl.
“Ik werk me dood aan die Kornilov”, appt Baudet bij een screenshot van de tekst van het artikel dat later onder de naam van Kornilov op TPOverschijnt. NRComschreef dat artikel eerder als een voorbeeld van een rechtstreekse Russische beïnvloedingsoperatie. Baudet erkent nu stukken te hebben vertaald, die door Kornilov eerder waren omgezet naar het Engels of Nederlands met behulp van een vertaalsite.
‘’Wat je zag is dat er om de haverklap allerlei mensen in kranten en discussieprogramma’s opdoken die het pro-associatieverdrag-verhaal vertelden, het Amerikaanse, het NAVO-verhaal, zeg maar”, zegt Baudet daar nu over. “Ik vond het heel relevant om nou eens die andere kant aan het woord te laten, dus ik heb geholpen om die artikelen gepubliceerd te krijgen.”
‘Kornilov met al z’n geld’
In twee appjes aan toenmalig bestuurslid Henk Otten hint Baudet zelfs op betalingen. Als Baudet in november 2015 zegt te willen stoppen als betaald commentator bij Powned, appt hij ‘misschien wil Kornilov wel extra betalen’, waarbij hij een knipoog toevoegt. Later bedankt hij Otten nog voor morele steun: ‘’Daar kan geen Kornilov met al z’n geld tegenop.” Waarbij hij een smiley toevoegt met een zonnebril.
Deze appjes en berichten waarin Baudet zegt af te spreken met Kornilov met de toevoeging ‘we gaan de Russen nog hard nodig hebben’, moeten we volgens Baudet zien in het licht van ironie, vertelt hij in een interview met Zembla. Grapjes over Russische beïnvloeding werden volgens hem intern veel gemaakt. ‘’Dat was een running gag tussen ons en ik kan echt met de hand op het hart verklaren: we hebben nooit op een of andere manier ons laten betalen.”
Van de Kremlin-connecties van Kornilov zegt Baudet niets te weten, alhoewel hij wel aangeeft ‘een vermoeden’ te hebben gehad. ‘’Om de gedachtenwereld een beetje aan te geven.. in die tijd .. vroegen wij ons dat bij iedereen af. Op een gegeven moment sprak ik een Amerikaan, misschien is dat wel een… waarschijnlijk is dat een CIA-agent.”
Michael Carpenter, die destijds als directeur Rusland in het Pentagon toegang had tot inlichtingeninformatie, zegt dat de Amerikanen ook FvD in het vizier hadden. Volgens hem was Baudet ‘een schakel in een Russische propaganda-oorlog’, al is hem van betalingen niets bekend.
Carpenter stelt: “We realiseerden ons toen niet dat dit het begin van een beweging was die we terugzagen bij de Amerikaanse verkiezingen, het Brexit-referendum, het Italiaanse referendum en veel andere politieke processen. Maar dit was de eerste keer dat we duidelijke Russische inmenging zagen om de uitkomst van een referendum te beïnvloeden.”
De AIVD schrijft in het jaarverslag over 2016 dat Russische agenten in Nederland opereerden. ‘’De activiteiten van Rusland richten zich binnen de spionage ook op beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en publieke opinie.”
Zembla en De Nieuws BV kregen van meerder personen inzage in appberichten van Forum voor Democratie. Ook voormalig FvD-bestuurslid Henk Otten was na enige aarzeling bereid om inzage te geven in zijn appverkeer met Baudet en te reageren op vragen van Zembla en De Nieuws BV. Hij zag de opmerkingen toentertijd niet als grap en waarschuwde Baudet in appjes meermaals voor Russische invloeden. Van betalingen via de partijkas heeft hij naar eigen zeggen niets gezien.
De voorzitters van vrijwel alle fracties in de Tweede Kamer spreken zich in een gezamenlijke verklaring uit tegen Jodenhaat. “Met afschuw zien wij dat Jodenhaat terugkeert op plekken waar iedereen vrij en veilig moet kunnen samenkomen”, schrijven ze in de verklaring.
Aanleiding is het verstoren van een optreden van de zangeres Lenny Kuhr, afgelopen zondag. “Dit is niet demonstreren, dit is intimideren. Dat moet stoppen. En wel nu”, schrijven de leiders van de fracties van ChristenUnie, VVD, BBB, GroenLinks-PvdA, D66, CDA, NSC, SGP, Volt, JA21, PvdD, SP en de PVV.
“Laat niemand meer zwijgen, stop antisemitisme nu, in welke vorm dan ook: vandaag, morgen en in de toekomst”, spreken de politiek leiders uit in de verklaring. “Wij staan op, kunnen we op jou rekenen?”
De namen van FVD-fractievoorzitter Thierry Baudet en DENK-leider Stephan van Baarle ontbreken onder de verklaring. Ze zijn naar verluidt wel benaderd door de andere fractievoorzitters.
Passage ging DENK te ver
DENK zegt tegen het ANP ‘volledig achter de strijd tegen antisemitisme’ te staan. De partij steunt ook extra financiering ‘voor deze strijd’, maar vond een passage in de verklaring te ver gaan. “Daarin wordt verwezen naar uitspraken die als antisemitisch worden beschouwd. De vraag is niet of deze uitspraken onsmakelijk zijn, maar of ze daadwerkelijk antisemitisch zijn”, laat een woordvoerder van DENK weten.
Daarom heeft Van Baarle de verklaring niet ondertekend. “We moeten een krachtige strijd voeren tegen alle vormen van haat en uitsluiting, maar het is niet aangetoond dat hier sprake is van antisemitisme”, zegt de woordvoerder.
FVD heeft vooralsnog niet gereageerd op vragen over het ontbreken van de handtekening van Baudet.
Advocaten van de nabestaanden van rampvlucht MH17 worden geïntimideerd. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) noemt het aannemelijk dat dat gebeurt vanuit Rusland, zo bevestigen bronnen na onderzoek van RTL Nieuws. De betrokken advocaten is een veiligheidsprogramma aangeboden. De advocaten zelf willen niet reageren.
Uit het onderzoek blijkt dat er de laatste maanden diverse verdachte incidenten zijn geweest rond in elk geval een aantal van de acht betrokken advocaten. Zo zijn onder meer advocaten tot aan hun huis gevolgd. Een andere advocaat zag twee verdachte mannen met zonnebrillen bij zijn woning. Het zou in totaal gaan om vier incidenten.
De advocaten van het rechtsbijstandsteam MH17 staan in het strafproces tegen vier verdachten uit Rusland en Oekraïne de nabestaanden van bijna alle 298 slachtoffers bij.
Begin september ging het proces rond MH17 verder met het spreekrecht van de nabestaanden. Drie weken lang gaven zij met indrukwekkende verhalen aan wat voor een enorme impact de ramp met vlucht MH17 op 17 juli 2014 heeft gehad.
De advocaten van de nabestaanden zijn al jaren bij de strafzaak betrokken. Volgens RTL Nieuws zijn de acht advocaten 22 september uitgenodigd bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Daar werd hen verteld dat vermoedelijk Rusland heeft geprobeerd de advocaten te intimideren. De NCTV zegt desgevraagd dat dat aannemelijk is, maar dat de definitieve link nog niet is gelegd.
De NCTV laat in een officiële reactie weten dat ‘elke vorm van inmenging in de waarheidsvinding volstrekt onwenselijk is’. ,,De NCTV is hier zeer alert op. Daarbij hoort het bij de taken om betrokken partijen te informeren, in algemene zin zijn alle betrokken organisaties rond het proces zich bewust van dreigingen. Over specifieke beveiligingsmaatregelen worden verder nooit uitspraken gedaan.”
Fundamenten rechtsstaat
De advocaten zelf willen niet reageren en verwijzen voor een reactie naar de Orde van Advocaten. Een woordvoerder van de Orde laat weten dat het klopt dat de advocaten meldingen over verdachte zaken hebben gedaan bij de NCTV. Over de inhoud daarvan en of er nu extra beveiliging is, zegt de Orde niks. Evenmin over de vraag of de dreiging uit Rusland komt. In algemene zin zegt de Orde: ,,Als dit waar is, raakt het de fundamenten van de rechtsstaat. Iedere advocaat moet in vrijheid zijn of haar beroep kunnen uitoefenen in het belang van de cliënt.”
GroenLinks en D66 willen dat het demissionaire kabinet stappen neemt. D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma wil dat de Russische ambassadeur op het matje wordt geroepen en dat alle personen die bij deze praktijken betrokken zijn, worden uitgezet. VVD’er Jeroen van Wijngaarden spreekt van een ‘grof schandaal’ en vindt ook dat de ambassadeur ontboden moet worden.
Tom van der Lee (GroenLinks) vindt het bericht ‘zeer ernstig’. ,,Het kabinet dient hierop te reageren met adequate bescherming voor advocaten, maar ook een stevige reactie richting én zo nodig met additionele sancties tegen Rusland”, twitterde hij.
,,Dit lijkt op een nieuw dieptepunt in de MH17-zaak en de rol van Rusland daarin”, zegt Hilde Palland-Mulder (CDA). Zij wil een ‘nadere toelichting’ van het kabinet.
Hoe kwam een mysterieuze Rus uit bij de Nederlandse politieke partij Splinter, wie is die Rus, wat voor bedoelingen had hij en waarom wordt er geen onderzoek gedaan? Een overzicht van wat we te weten zijn gekomen over deze zaak.
Een maand voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart lopen twee journalisten van EenVandaag door de wandelgangen van de Tweede Kamer. Daar raken ze in gesprek met het Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen en haar man Frank van Kooten, ambtelijk secretaris van haar eenpersoonsfractie.
Van Kooten-Arissen doet mee aan de verkiezingen als lijsttrekker van de door haar opgerichte politieke partij Splinter. Het gesprek gaat over de uitdagingen van een jonge partij in campagnetijd. Hoe kom je in beeld bij de media? En hoe kom je aan geld om via een online campagne zichtbaarder te worden voor de kiezer?
Plots laat Frank van Kooten vallen dat Splinter benaderd is door een Rus die, vanwege zijn betrokkenheid bij vrouwenrechten, graag de partij op weg zou willen helpen met een bedrag van 250.000 euro. “We zijn er niet op ingegaan, want het was nogal vaag en het voelde niet goed”, zegt Frank van Kooten. Vrouwenrechten? “Echt waar”, zegt Van Kooten met een glimlach. Hoe kwam die Rus met jullie in contact? “Via een kennis van de partij.”
Op de vraag of hij dit voorval gemeld heeft bij een inlichtingendienst vertelt Van Kooten dat hij de Beveiligingsdienst van de Tweede Kamer gaat inlichten. Dat is voor politici in de Tweede Kamer immers het eerste aanspreekpunt bij veiligheidsvraagstukken. Door de hectiek van de campagne was Van Kooten nog niet aan de melding toegekomen. Hij gaat het met spoed oppakken. Ook vertelt hij de naam van de Rus in kwestie: Vadim Belikov. Het is voor EenVandaag het begin van een lange ontdekkingstocht.
Bron: EenVandaag Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen
De weg naar Splinter
We beginnen met een blik te werpen op de socialmediakanalen van Belikov. Al snel ontdekt EenVandaag een duidelijke link tussen hem en de partij Splinter. De verbindende schakel blijkt persvoorlichter Stella Peters (echte naam bij redactie bekend) van Splinter te zijn. Zij geeft zich op Twitter ook uit als advisor Women Rights in House of Representatives The Netherlands. Dit stond niet in haar functieomschrijving en heeft zij zelf toegevoegd aan haar biografie op Twitter.
Peters en Belikov volgen elkaar op diverse sociale media en kennen elkaar uit New York, waar zij beiden in 2014 een VN-conferentie bezochten. Peters deed dat uit hoofde van haar functie als perschef van de Nederlandse afdeling van ‘De Orde der Tempeliers OSMTH’, een internationale christelijk-oecumenische organisatie, erkend door de VN. Met als doel met name de interreligieuze dialoog wereldwijd te bevorderen.
“Dat heb je snel gevonden”, zegt Van Kooten als hij geconfronteerd wordt met het vermoeden van EenVandaag dat de persvoorlichter de persoon was die Belikov in contact bracht met Splinter. In meerdere gesprekken geven Femke Merel en Frank van Kooten aan dat ze in hun maag zitten met hun persvoorlichter. Sinds zij met Belikov kwam aandraven, is het vertrouwen in haar geschaad.
Maar omdat het echtpaar Van Kooten niet kan aantonen dat Peters te kwader trouw heeft gehandeld, willen ze haar zoveel mogelijk buiten dit verhaal houden. EenVandaag respecteert die keuze en omdat EenVandaag zelf ook geen hard bewijs heeft voor bewust laakbaar handelen, speelt Stella Peters in de berichtgeving een ondergeschikte rol.
INFO
Feitenrelaas Frank van Kooten
Oktober 2020: eerste gesprek Belikov is via Stella bij ons geïntroduceerd. Wij zijn een partij in oprichting en hebben daarom funding nodig. Stella heeft mondeling tegen ons gezegd dat Belikov dat kan regelen met zijn contacten in Europa en Nederland die zich profileren op een van onze speerpunten ‘vrouwenrechten’. Een bedrag van 250.000 euro was geen enkel probleem volgens Stella. Op basis hiervan is Femke Merel een gesprek aangegaan. Het gesprek vond plaats in ons kantoor via Skype en ik zat op de achtergrond mee te luisteren. Het gesprek begon als een ‘normaal’ zakelijk introductiegesprek. Uiteindelijk kwamen we ook op het campagnebudget. Zijn werkwijze was dat hij zijn netwerk zou inzetten binnen Europa om deze bedragen bij elkaar te krijgen. Hij claimde dit al eerder gedaan te hebben voor de burgemeester van Washington en bij de verkiezingen in een Zuid-Amerikaans land. Alleen maar omdat hij voorvechter was van vrouwenrechten. Tijdens het gesprek heb ik een korte Google- en Yandex-search gedaan naar een aantal beweringen die er werden gedaan. Bijvoorbeeld over zijn bedrijf in St. Petersburg. Via een Russisch contactpersoon kwam ik er al snel achter dat zijn claims allemaal erg dunnetjes waren. Nadat ik Stella hiermee had geconfronteerd trok zij haar handen van hem af. “Ik steek niet voor hem mijn handen in het vuur”, zei ze. Ik heb toen duidelijk gemaakt dat wij geen geld zullen aannemen van bedrijven of filantropen van buiten Nederland en dacht dat hiermee de kous af was.
Februari 2021: tweede gesprek Hoewel wij hadden gezegd dat we geen tweede gesprek wilden, kwam Stella al bellend met Belikov het kantoor van Femke Merel binnen. Op deze manier heeft er een tweede gesprek plaatsgevonden (uiteindelijk bleek deze in de agenda te staan, maar Stella was eigenlijk de enige die gebruikmaakte van deze agenda). Het gesprek heeft niet lang geduurd en ging vooral over koetjes en kalfjes en hoe de status was van onze partij. Hij heeft toen gevraagd om een Engelse versie van ons programma. Femke Merel heeft hem verteld dat we deze niet hadden en op korte termijn ook niet kunnen aanleveren. Later blijkt dat Stella een Engelse versie gemaakt heeft en deze heeft opgestuurd naar Belikov. (Sreenshots van app-verkeer tussen Peters en Belikov zijn in bezit van EenVandaag.)
Volgens Stella Peters waren Femke Merel en Frank van Kooten op zoek naar funding en heeft ze daarom Belikov aangedragen. “Hij zei dat hij in staat was sponsors en donoren te vinden. Ik zie daar niets verkeerds in. Ik heb het contact gelegd, zij zijn verder verantwoordelijk. Ik heb nooit zijn cv gezien of hem gecheckt. Voor mij is het een zakelijk contact.”
Het is overigens niet verboden geld aan te nemen van buitenlandse donateurs. Giften boven de 4500 euro dienen openbaar gemaakt worden. En er is wel een wetsvoorstel in de maak om donaties van buiten de EU te verbieden.
Bron: Twitter Vadim Belikov
Wie is deze Rus?
Vadim Belikov is een vriendelijk ogende man, geboren in 1973 in Volgograd. Hij studeerde Spoorwegtransport aan de Oeral Staatsacademie, Engels en Business aan de Universiteit van Nicosia en Europese Studies aan het College Universitaire Français in Sint-Petersburg. Belikov beschikt dus over een brede ontwikkeling en is duidelijk internationaal georiënteerd.
Dat is terug te zien op zijn socialmediakanalen, waar hij zich presenteert als progressief wereldburger. Hij uit zijn medeleven als David Letterman, Diego Maradona en Prins Philip overlijden, deelt quotes van Martin Luther King, wenst zijn volgers een mooie Kerst, een happy Chanoeka of een vrolijke Saint Patrick’s Day. Ook stuurt hij zijn volgers een berichtje op Human Rights Day, Internationale Vrouwendag en International Peace Day.
En in januari en februari van dit jaar deelt hij een foto op Instagram van Femke Merel van Kooten-Arissen en het logo van Splinter. Hij toont zich meermaals aanhanger van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties (VN). Het uitdragen van de boodschappen van de VN lijkt zijn belangrijkste doel op sociale media.
Ook deelt Belikov zo nu en dan een screenshot van een internationale videoconferentie met vrouwelijke sprekers. Om er vervolgens in tekst aan toe te voegen, dat hij ‘global female leadership’ heel belangrijk vindt. Oppervlakkig bekeken lijkt de claim van Belikov dat hij begaan is met vrouwenrechten best geloofwaardig. Los nog van de vraag waarom een Rus zich uitgerekend om vrouwenrechten in Nederland bekommert.
Wat opvalt is dat hij naast het posten van diverse VN-slogans nooit een mening geeft. Ondanks zijn ogenschijnlijke sociale betrokkenheid is het allemaal wel heel erg a-politiek. Nooit een tweet of een Instagrampost waarin hij zich opwindt over misstanden in de wereld of waarin hij heel blij wordt van een mooi initiatief. Hij keurt nooit daden van welke regering dan ook af, spreekt zich überhaupt nooit uit over politici en hun beslissingen. Het is veel buitenkant en weinig inhoud.
Dit beeld wordt versterkt door bestudering van de mensen die Belikov zelf volgt op sociale media en wie hem volgen. Het is een bont internationaal gezelschap, vooral van mensen die genieten van het mondaine internationale leventje, bepaald niet het type wereldverbeteraar. Het is veel geposeer in mooie kleding op een hippe locatie met een latte of een witte wijn in de hand.
De wereld van jeugddiplomatie
Hoe raakte Belikov verzeild in het wereldje van VN-conferenties, NGO’s en young global leadership-bijeenkomsten? Op basis van openbare bronnen lijkt het vice-voorzitterschap van de International Youth Diplomacy League het beginpunt. Die club is een Russische non-gouvernementele organisatie (NGO) met als voornaamste activiteit het organiseren van speciale bijeenkomsten voor de ‘leiders van de toekomst’ in de kantlijn van G20-toppen van de echte wereldleiders. Doel is dat jongeren (20-40) uit verschillende landen van elkaar leren over politiek, cultuur en business.
Het klinkt als een club met een open blik op de wereld, ver verwijderd van de politiek van het Kremlin. De werkelijkheid is radicaal anders. In de Expert Council (raad van deskundigen) van de Diplomacy League zit een aantal Russische zwaargewichten. Onder hen Arkadi Dvorkovitsj, assistent van Dmitri Medvedev tijdens zijn presidentschap (2008-2012) en daarna vice-premier tot 2018 in het kabinet van Medvedev onder het presidentschap van Poetin. Nu is hij president van de Internationale Schaakbond FIDE.
Ook zien we daar Vadim Loekov, topdiplomaat van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken en jarenlang een bepalend gezicht in de G20- en G8-delegaties van Rusland. De Diplomacy League is dus nauw verbonden met de Russische regering en verre van de onafhankelijke publieke organisatie die het zegt te zijn op de website.
Als we klikken op het lijstje met ‘partners’ op de site van de Diplomacy League, prijkt bovenaan het Bureau van de Russische president. En ook relevant: Babek Asadov, medebestuurslid van Belikov in de Diplomacy League, heeft een wetenschappelijke publicatie op zijn naam staan die gaat over ‘youth diplomacy’ als instrument om het imago van Rusland in het buitenland onder jongeren te verbeteren. Met andere woorden: de International Youth Diplomacy League lijkt een onderdeel te zijn van Ruslandpromotie onder buitenlandse jongeren.
De laatste activiteit van de Diplomacy League dateert uit 2014. De stichting lijkt een stille dood gestorven te zijn. Voorzitter Ksenia Choroezjnikova van de League is wel nog steeds volop actief in de jongerendiplomatie. Vanuit Genève runt zij G20Y(oung), een stichting met als visie: ‘The G-20Y Association is an inspiring, independent and innovative platform for a new generation of business leaders addressing the biggest challenges of our times to shape a better future.’
De voornaamste activiteit bestaat uit het organiseren van grote internationale netwerkbijeenkomsten op prestigieuze locaties. Groot verschil met de Diplomacy League is dat aan G20Y niet alleen Russen verbonden zijn, maar meerdere nationaliteiten. Merkwaardig genoeg geeft Belikov zich soms uit als vice-president van G20Y, zoals in een interview uit 2020 met de Amerikaanse Non-Beta Alpha Podcast, terwijl hij op de website van G20Y niet voorkomt bij de lange opsomming bobo’s. Het is EenVandaag overigens na verscheidene pogingen niet gelukt om in contact te komen met G20Y.
Het beeld wordt niet anders als we het Russische handelsregister raadplegen. Vadim Belikov blijkt (mede-)eigenaar te zijn van drie bedrijven en oprichter van twee stichtingen. Slechts een van die bedrijven en stichtingen heeft een actieve website. Het gaat om het IT-bedrijf SMUVA. Het bedrijf heeft jarenlang geen omzet. Alleen in 2020 is er ineens bijna vier ton omzet en een ton winst. Tijdens de 3 maanden dat EenVandaag onderzoek doet naar Belikov, is er nooit wat veranderd aan de site van SMUVA. Dezelfde vacatures staan nog steeds open.
Naast SMUVA is hij ook mede-eigenaar van een vastgoedbedrijf, dat verlies lijdt en van een bedrijf dat zich bezighoudt met advies en marktonderzoek. Cijfers over dat laatst bedrijf ontbreken in het handelsregister.
De eerste stichting waar we Belikov tegenkomen, is de Nationale Federatie van Unesco Verenigingen, Centra en Clubs. De functie van Belikov is volgens het handelsregister directeur. Het is verder volstrekt onduidelijk wat de stichting doet en beoogt.
De tweede non-profitorganisatie waar Belikov aan gekoppeld is, is de Stichting voor Duurzame Ontwikkeling en een Eerlijke Samenleving Keystone. Daar wordt hij genoemd als een van vier oprichters. Hoofddoel van de stichting is ontwikkeling op het gebied van sociale en geesteswetenschappen. De belangrijkste activiteit is het uitgeven van boeken, kranten en tijdschriften. In beide stichtingen zit nagenoeg geen geld om effectief te kunnen functioneren.
Het oog valt op twee mede-oprichters van Belikov in de Keystone-stichting. Roman Pyskov is ondernemer en heeft een flinke rij opgeheven organisaties achter zijn naam van onduidelijke statuur. Interessant is dat hij in de regio Volgograd voorzitter is van Verenigd Rusland, de regeringspartij die president Poetin door dik en dun steunt.
Nog pikanter is de naam van de andere mede-oprichter: Aleksej Vajts, zeg maar gerust een nationalistische ijzervreter. Hij is lid van de Commissie voor spirituele, morele en patriottische opvoeding van kinderen en jongeren. En hoofd van de Raad voor immigratie, inter-etnische en interreligieuze betrekkingen onder president Poetin. Ook is hij vicevoorzitter van Pereprava (Kruispunt). Dat is een vereniging die zich inzet voor het behoud van conservatief-christelijke waarden van Rusland en bijzonder weinig op heeft met vrouwenrechten. Zo ijverde Pereprava voor het wetsvoorstel om huiselijk geweld niet meer strafbaar te stellen. Dat tast de eenheid van het gezin aan, vaders horen niet in een cel te zitten.
Vajts treedt ook weleens op in de oerconservatieve programma’s van de ultranationalistische tv-zender Tsargrad. Bovendien is hij lid van motorclub Nachtwolven, ultranationalistische motorrijders die dicht tegen Poetin aanschurken. Die connectie van Belikov valt moeilijk te rijmen met het beeld dat hij op sociale media creëert van progressieve Rus. Alles wat Aleksej Vajts propageert staat haaks op de vermeende idealen van Belikov.
Op het curriculum van Belikov staat nog een schimmige functie. Op een VN-bijeenkomst in 2014 wordt Belikov geïntroduceerd als ‘Co-Chair of the Next Generation Energy Leaders Council’. Van deze raad is online niets te vinden, behalve een inschrijving als non-profitorganisatie in de staat New York. Het past in het eerdere ontstane beeld. Belikov is op papier een druk man, maar in de praktijk blijken zijn bedrijven en stichtingen slapende rechtspersonen, zonder website, zonder activiteiten en waar nauwelijks geld in omgaat. Duidelijk is wel dat hij geregeld aanwezig is op diverse VN-bijeenkomsten, maar namens wie hij daar optreedt lijkt te wisselen en wat hij daar doet, is vaag.
Relatie Belikov met de Russische overheid
Het blijkt relatief eenvoudig om bloot te leggen dat Belikov’s wandelgangen onduidelijk zijn. Hoe komt hij aan een inkomen als zijn bedrijven geen winst maken? Is hij wellicht dienaar van de Russische overheid en zijn al die bedrijfjes en stichtingen onderdeel van een façade? Evenals zijn progressieve voorkomen op sociale media. Kortom, wie is de echte Vadim Belikov?
Om die vraag te beantwoorden, roepen we de hulp in van Fontanka, een Russisch collectief voor onderzoeksjournalistiek uit Sint-Petersburg. Zij bevestigen dat Belikov geen echte zakenman is en ook geen bekende investeerder. Ook delen de collega’s van Fontanka de analyse dat Belikov’s handel en wandel veel vragen oproept. Maar ook zij kunnen niet achterhalen wat Belikov’s werkzaamheden dan wel zijn. Een dienstverband bij een onderdeel van de Russische overheid is niet vastgesteld, maar wordt zeker niet uitgesloten.
Laten we eens inzoomen op de relatie tussen Belikov en de Russische overheid. Al eerder werd duidelijk dat de International Youth Diplomacy League begeleid werd door hoge functionarissen van diverse ministeries van de Russische Federatie. Als we vervolgens grasduinen door de check-ins van Belikov op Facebook, is te zien dat hij regelmatig in Moskou verblijft. De Russische Orthodoxe Vasili-kathedraal aan de noordkant van het Rode Plein bezoekt hij graag. Ook loopt hij een keer de Doema (Russische Tweede Kamer) binnen en bezoekt hij een paar keer het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Opmerkelijk is een bezoekje van Belikov aan het Amerikaanse State Department in de Obama-jaren, dat opduikt in archieven van het Amerikaanse ministerie. In april 2013 komt hij daar als lid van een delegatie Moskouse ambtsdragers en politici uit de Russische regio Samara, onder leiding van minister Jelena Sjibajeva van Economische Ontwikkeling en Handel van de Russische Federatie.
Belikov is daar als ‘vice-president of the board of the Business Assembly of the G20Y Summit IOC’. Belikov is daarmee de enige vertegenwoordiger van een NGO in gezelschap van verder alleen overheidsofficials. De zoveelste bevestiging dat zijn lijntjes kort zijn naar machtige pionnen binnen de Russische overheid. In juni van datzelfde jaar is Belikov overigens weer te gast op het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken, maar dan als vice-president van de International Youth Diplomacy League.
De mogelijke motieven
Waarom zou een Rus een flinke som geld willen regelen voor een kleine Nederlandse politieke partij, waarvan het destijds zeer twijfelachtig was of die één of meer zetels zou halen? Doorgaans toont Rusland interesse in West-Europese anti-systeempartijen met een duidelijke afkeer van de Europese Unie.
Splinter is een groen-liberale partij met een extra accent op versterking van de rechtstaat, democratie en mensenrechten (dus niet vrouwenrechten in het bijzonder). Weliswaar noemt Splinter zich euro-kritisch, maar volgens het verkiezingsprogramma op een constructieve manier. De partij wil vooral versterking van de democratische legitimatie van Brussel. Al met al niet het stevige anti-EU-geluid, waar de standaard Russische onruststoker warm van wordt. Of het moet zijn dat Splinter een stop wil op uitbreiding van de EU en de Amerikaanse kernwapens op Nederlandse bodem wil terugsturen.
Kan er een ander motief zijn voor Belikov om contact te zoeken met Peters? De collega’s van Fontanka schetsen zo’n ander scenario. Rusland heeft er belang bij om ‘materiaal in handen te hebben’ waarmee het op strategische momenten landen van de Europese Unie om de oren kan slaan. Bijvoorbeeld als de Unie kritiek heeft op Russisch acties in Oost-Oekraïne of als het in het met name voor Nederland uiterst gevoelige MH17-dossier zaken opspelen.
Wat is er mooier om de boosheid vanuit het Westen te pareren door te laten lekken dat een Nederlandse politieke partij (illegaal) geld heeft aangepakt van Russische financiers? Kortom: wie zijn jullie om ons de les te lezen? Kijk eens naar je eigen ‘moreel verrotte’ politiek. Kompromat heet dat soort materiaal in de Russische politiek, beschadigend ‘compromitterend’ materiaal om negatieve publiciteit te veroorzaken, te chanteren of loyaliteit af te dwingen.
We stellen vast dat een Rus een Nederlandse politieke partij heeft aangeboden een groot bedrag te regelen voor de campagnekas. En de man die dat deed, Belikov, blijkt na uitgebreide naslag op basis van openbare bronnen een persoon met twee gezichten. Is hij de man die erg begaan is met vrouwenrechten, armoede en duurzaamheid? Of is hij een klusjesman ingehuurd om de Nederlandse democratie in diskrediet te brengen? De laatste vraag is niet met een onomstotelijk ja te beantwoorden, maar een ding is zeker: Belikov is een man wiens professionele leven veel vragen oproept en waarbij argwaan niet misplaatst is.
Bron: EenVandaag Frank van Kooten
Onderzoek in Nederland blijft uit
Dan hoe de Beveiligingsdienst van de Tweede Kamer (BVA) is omgegaan met de meldingen van Splinter. Nadat Frank van Kooten op 25 februari zijn verhaal had gedaan tegenover het plaatsvervangend hoofd van de Beveiligingsdienst, krijgt Van Kooten pas 5 weken later wat te horen: dat bij een eerste blik geen problemen zijn gevonden en de melding niet is doorgezet naar de diensten (NCTV/AIVD).
Opmerkelijk. Want is de kleine Beveiligingsdienst (BVA) van de Tweede Kamer wel toegerust om een dergelijke beoordeling te maken? De kerntaak van de BVAis immers de fysieke beveiliging van het Tweede Kamergebouw, van de mensen die er werken en Kamerleden in het bijzonder. Voor de parlementariërs zijn zij ook het eerste aanspreekpunt bij bedreigingen en intimidaties. Als er aanleiding voor is informeert de BVA van de Tweede Kamer de Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
Na de Tweede Kamerverkiezingen stuurt Frank van Kooten op 12 april een kort feitenrelaas over wat Splinter meegemaakt heeft met Belikov naar het plaatsvervangend hoofd van de BVA, om ‘mocht het dan bij een andere fractie verkeerd gaan, jullie in ieder geval van ons wat globale informatie hebben’.
Deze keer krijgt Van Kooten dezelfde dag nog antwoord: “Wij nemen onderstaand in ons achterhoofd mee voor mogelijke nieuwe casuïstiek gerelateerd aan (nieuwe) fracties binnen de Tweede Kamer. Zoals je zelf al schetst betreft dit jouw onderbuikgevoel en kunnen wij hier dan ook niet nader op ingaan, dan wel signalen afgeven bij onze ketenpartners.” Deze reactie wekt de suggestie dat de melding niet helemaal serieus wordt genomen.
Reacties hoofdrolspelers
Een woordvoerder van de Tweede Kamer komt namens de BVA met een afwijkende lezing van de gebeurtenissen van Splinter: “Toen de fractie Van Kooten-Arissen op 23 februari 2021 bij de (Plv.) Beveiligingsambtenaar hun ervaring van oktober 2020 onder de aandacht bracht, is direct onderkend dat er sprake zou kunnen zijn geweest van een mogelijke poging tot ongewenste beïnvloeding en/of buitenlandse inmenging.”
In dit geval heeft de fractie goed en adequaat gehandeld. Het geïnitieerde contact is stopgezet. De Tweede Kamer heeft aangeboden om de zaak verder te onderzoeken en verzocht om alle beschikbare gegevens te leveren, maar dat was volgens de fractie toen niet nodig. Alleen met deze toestemming kan de Tweede Kamer de benodigde instrumenten (laten) inzetten (bijv de inzet van de veiligheidsdiensten). Omdat er daardoor geen aanknopingspunten waren voor een vervolg, is de Voorzitter hierover toen niet geïnformeerd.
Deze reactie verbaast Van Kooten: “Ik doe toch geen melding om vervolgens geen onderzoek te laten doen. Wij wilden juist weten waar we mee te maken hadden. Ik heb bij het eerste gesprek nota bene al mijn relevante en niet relevante bevindingen gelijk in hardcopy meegegeven, zoals de informatie over Belikov. Wat wilden ze dan nog meer hebben? En later heb ik ook nog een kort feitenrelaas opgesteld. Ik kan me ook totaal niet herinneren dat mij nadrukkelijk om toestemming is gevraagd.” In een schermafbeelding van een Signal-bericht (soort WhatsApp) van 4 maart, vraagt Van Kooten nog aan de beveiligingsambtenaar: ‘Weet je al iets?’ “Dat vraag je toch niet als je het alleen bij een melding wil houden”, zegt hij hierover.
De woordvoeders van NCTV en AIVD zeggen onbekend te zijn met de eis van expliciete toestemming van de melder om verder onderzoek te doen. Hun organisaties verlangen dit in ieder geval niet van de BVA, maar erkennen dat het onderdeel kan zijn van interne processen van de BVA.
Verder laat de woordvoerder van de (NCTV) weten dat er geen protocollen zijn vastgesteld tussen de BVA en de NCTV als het gaat om zaken die raken aan ongewenste buitenlandse beïnvloeding. “Het is aan deze Beveiligingsdienst om te bepalen of ze een dergelijke melding over mogelijke donaties doorzetten aan de NCTV.” Mocht zo’n melding belanden op het bureau van de NCTV dan wordt daar opnieuw een afweging gemaakt of het voorval aandacht nodig heeft van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) voor verder onderzoek.
Reactie Vadim Belikov
De eerste keer dat onze correspondent Joost Bosman Belikov belt, reageert hij met de opmerking: “It’s a joke.” Om vervolgens uit te leggen dat geld doneren vanuit het buitenland aan politieke partijen verboden is. Als onze correspondent opmerkt dat dat in Nederland niet het geval is, maar dat je er wel transparant over moet zijn, kapt Belikov het gesprek af. Hij heeft het druk, ‘zet de vragen maar op de mail’, dan bellen we aan het eind van de middag weer.
In dat gesprek bevestigt Belikov dat hij contact heeft gehad met Splinter. Hij is enthousiast over de partij vanwege de duurzame ontwikkeling waar de partij voor pleit. Hij noemt hierbij niet als eerste vrouwenrechten. Pas als onze correspondent begint over vrouwenrechten onderschrijft hij het belang ervan. Ook erkent hij dat er is gesproken over hoe het campagnebudget van de partij te verhogen. Waar zijn woorden afwijken van die van Femke Merel en Frank van Kooten is dat hij zegt alleen geadviseerd te hebben over crowdfunding. Wel zegt hij later in het gesprek dat hij eventueel wel NGO’s over Splinter had kunnen vertellen. Zo van, ‘kijk eens, dat is een goede partij’. Verder ontkent hij ooit een concreet bedrag genoemd te hebben en hij zegt dat hij Splinter vaker geadviseerd heeft eerlijk te zijn over hun inkomsten en hen juist heeft afgeraden geld uit Rusland aan te pakken.
Belikov bevestigt eveneens zijn contact met Aleksej Vajts, conservatief en lid van de ultra-nationalistische motorclub Nachtwolven. Dat vindt Belikov niet verontrustend en hij spreekt van een hobby van Vajts. De twee vinden elkaar in hun ideeën over stedelijke ontwikkeling, zegt Belikov. Overigens heeft Belikov wegens zijn drukke werkzaamheden de stichting Keystone verlaten.
Toch nog onderzoek?
Bij een combinatie van de trefwoorden ‘een Rus, ‘geld’ en ‘campagnekas’ moeten toch alle alarmbellen gaan rinkelen. Toch strandt de melding van Splinter dus in een bureaula van de Tweede Kamer, terwijl minister Ollongren van Binnenlandse Zaken in een Kamerbrief in 2018 al waarschuwende woorden sprak: “Ongewenste buitenlandse inmenging kan schade toebrengen aan de politieke en bestuurlijke integriteit wanneer deze onafhankelijke volksvertegenwoordiging, besluitvorming of rechtspraak compromitteert, of wanneer er twijfel is over de vrijheid, eerlijkheid en anonimiteit van verkiezingen.” Ook is er in de aanloop van de Tweede Kamerverkiezingen van dit jaar nog over gedebatteerd in het parlement.
Ook de website van de NCTV is kraakhelder: “Inmenging door statelijke actoren in de Nederlandse samenleving is meestal een proces dat kan leiden tot ernstige ontwrichting en disfunctioneren van de democratische rechtsorde en open samenleving.” De AIVD noemt Rusland zelfs expliciet: “Vooral Rusland doet aan heimelijke politieke beïnvloeding. De AIVD heeft in Nederland pogingen gezien van Russische inmenging. Zo is er sprake van voortdurende (online) beïnvloedingsactiviteiten op sociale media vanuit Rusland, waarbij de beïnvloeding van de beeldvorming ten aanzien van de toedracht van de ramp met vlucht MH17 een grote rol speelt.”
Serieus onderzoek vanuit de Nederlandse overheid naar de handel en wandel van Vadim Belikov is op basis van de bevindingen van EenVandaag gerechtvaardigd. Mede gezien alle aandacht bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de veiligheidsdiensten voor buitenlandse inmenging in ons democratisch proces, is het daarom moeilijk te begrijpen dat tot twee keer toe niks is gedaan door beveiligingsbeambten van de Tweede Kamer met een melding door Frank van Kooten van Splinter over contact met een Rus die zei geld te kunnen regelen voor de verkiezingscampagne. Ook legt deze casus een zwakte in de ‘veiligheidsketen’ bloot. De dienst (BVA) met uiterst geringe expertise en capaciteit maakt een eerste beoordeling. Als de BVA besluit het niet door te geven aan de NCTV bereikt de informatie nooit de AIVD. Een dienst waarvoor informatie cruciaal is en die nu blijft hangen op een lager niveau.
Aan het eind van hun reactie zet de BVA alsnog de deur open naar nader onderzoek. ‘Mocht de fractie alsnog besluiten om dit incident verder te laten onderzoeken door de Tweede Kamer, dan kan dat natuurlijk alsnog.’
Dit onderzoek is gedaan in samenwerking met verslaggevers Joost Bosman en Marc Belinfante.
In het Nieuws 