21 november 2022 Dagblad de West
In een uitgebreid interview is de president van Suriname, Chandrikapersad Santokhi, ingegaan op verschillende vragen van InSight Crime met betrekking tot corruptie, cocaïne en goud. Hoewel Suriname het kleinste land van Zuid-Amerika is, staat het voor meerdere uitdagingen. Het land is een doorvoerroute voor cocaïne naar Europa, een illegale goudmijnhub en een frontlinie in de strijd tegen kleptocratie.
Corruptie, cocaïne en goud: interview met president Santokhi
Santokhi trad in juli 2020 in functie na een historische campagne. Bij die verkiezingen nam Santokhi, oud-politieagent en voormalig minister van Justitie tussen 2005 en 2010, het op tegen de toenmalige machtigste persoon van Suriname: de veroordeelde drugshandelaar, vermeende moordenaar en tweevoudig president tussen 2010 en 2020, Desiré ‘Dési’ Bouterse.
Bouterse had 40 jaar terug over Suriname geregeerd, onder meer als militaire dictator (1980-1987). In 1982 zou hij opdracht hebben gegeven tot de moord op vijftien politieke tegenstanders. In 1983 ontving hij Pablo Escobar in het Presidentieel Paleis. In 1999 werd hij door een Nederlandse rechtbank bij verstek veroordeeld voor het leiden van het ‘Suri-kartel’, een organisatie voor cocaïnehandel.
Santokhi versloeg Bouterse ternauwernood. Ronnie Brunswijk, een voormalig guerrillaleider die door Santokhi in de jaren tachtig als voortvluchtige werd opgespoord, werd gekozen als vicepresident. Brunswijk werd in 1999 bij verstek veroordeeld door een Nederlandse rechtbank voor drugshandel.
InSight Crime ging met president Santokhi om de tafel zitten in zijn kantoor in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname, om erachter te komen hoe hij omgaat met de grote criminele dreigingen van Suriname.
Chandrikapersad Santokhi (CS): Nou, je moet begrijpen dat er gedurende de tien jaar van het bestuur Bouterse een systematische verzwakking van de rechtshandhaving was. Voordat Bouterse in 2010 aantrad, was ik minister van Justitie en Politie. Gedurende die tijd heb ik zwaar geïnvesteerd in het versterken van wetshandhaving, het rechtssysteem en gespecialiseerde diensten zoals SWAT (Special Weapons and Tactics), de inlichtingeneenheid en de doorgelichte eenheid die samenwerkte met de Amerikaanse autoriteiten. De meeste van die eenheden werden vervolgens ontmanteld. Dus toen ik in juli 2020 aantrad, was de capaciteit van de onderzoeks- en vervolgingsautoriteiten zwak. Binnen zes maanden leverde ik meer dan vijftien aanklagers aan het Parket van de Procureur-Generaal en twaalf rechters aan het Hooggerechtshof.
Ze onderzochten moeilijke zaken, waaronder de verduistering van meer dan USD 100 miljoen van de Centrale Bank van 2019 tot 2020 en de daaropvolgende veroordelingen van de voormalige gouverneur van de centrale bank, Robert van Trikt, en voormalig minister van Financiën, Gillmore Hoefdraad.
In het geval van de Centrale Bank hebben we zojuist nieuwe wetgeving goedgekeurd om de Centrale Bank meer onafhankelijkheid te geven. Dit is in lijn met de oproepen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de internationale gemeenschap. Dat gezegd hebbende: kijk eens wat er al gebeurde met minder onafhankelijkheid: de Centrale Bank werd beroofd. Dus we willen ook een beter checks-and-balances-systeem creëren om de Raad van Bestuur meer autoriteit te geven om te controleren wat de governor doet.
We werken ook aan de oprichting van de allereerste Anti-corruptiecommissie van Suriname, die de activa van meer dan 4.000 gekozen en aangestelde functionarissen van een bepaalde rang zal registreren en volgen. Dus over het algemeen verbeteren we onze gerechtelijke en onderzoekscapaciteiten, maar ik zou meer snelheid willen.
IC: Hoe heeft dat gebrek aan capaciteit de strijd tegen de georganiseerde misdaad beïnvloed?
CS: We hebben verschillende soorten georganiseerde misdaad. De belangrijkste is de drugshandel. In april 2022 organiseerden we de eerste High-Level Security Conference (HLSC), waarbij alle landen die betrokken zijn bij de doorvoer van drugs door Suriname, bijeenkwamen.
Ons verlangen naar sterke multilaterale samenwerking heeft al resultaten opgeleverd: de inbeslagname van verschillende drugsvliegtuigen, de vernietiging van verschillende illegale landingsbanen en de inbeslagname van meer dan 1,6 ton cocaïne van januari tot oktober 2022. Bedenk dat terwijl we vaak informatie krijgen over de aankomst van drugsvliegtuigen, we soms maar een reactietijd van twee uur hebben.
Onze strijdkrachten hebben slechts drie helikopters en hun vluchtcapaciteit is beperkt. Daarom heb ik in september 2022, toen ik de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken ontmoette, niet alleen gevraagd om logistieke ondersteuning, maar ook of er een bureau van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA) in Suriname opgezet kan worden.
Hetzelfde verzoek werd gedaan aan de regeringen van Brazilië en Frankrijk, ook toen de Franse minister van Justitie in oktober 2022 naar Suriname kwam. Zij hebben al die helikopters in Frans-Guyana: ik heb de info, ik heb mijn mensen. Stuur gewoon je helikopter en ik kan ze gaan pakken.
Dan hebben we nog andere vormen van georganiseerde misdaad: illegale wapens en mensensmokkel. Ook die staan hoog op de politieke agenda. Maar wat de economie ernstig treft en zorgt voor meer misdaad, is de drugshandel.
IC: Hoe is de cocaïnehandel in Suriname veranderd tijdens uw regering?
CS: Ik geloof niet dat het aanzienlijk werd verstoord tijdens de covid-pandemie. Deze netwerken voor cocaïnehandel zijn buitengewoon flexibel. Ja, tijdens de lockdown periode was er een gebrek aan transportmogelijkheden, maar dat betekende gewoon dat er een enorme hoeveelheid drugs werd aangelegd.
Ze planden hun toekomstige leveringen. Direct na het opheffen van de restricties, zag je weer een enorme export. Het kostte mijn administratie tot begin 2022 om vast te stellen waar hun drugsvliegtuigen landden. Toen we dat eenmaal wisten, begonnen we die illegale landingsbanen te bombarderen. Onze volgende stap is het plaatsen van legercontrole-eenheden en helikopters op strategische posities in het binnenland.
Met de juiste ondersteuning kunnen we een zeer belangrijke rol spelen bij het ontmantelen van al deze criminele organisaties. Ze hadden zoveel jaren een vrije zone. Maar nu zijn we terug.
IC: Tijdens eerdere regeringen zouden de Surinaamse veiligheidstroepen de drugshandel hebben gefaciliteerd. Tijdens uw regering zijn verschillende leden van de veiligheidstroepen gearresteerd met honderden kilo’s cocaïne. Hoe groot is de dreiging van corruptie?
CS: Eigenlijk denk ik dat er in alle recente gevallen directe of indirecte banden waren met wetshandhavers of veiligheidstroepen. De hoogste rang was een politiecommissaris. Toen ik aantrad, was de georganiseerde misdaad er al in geslaagd om hun netwerken in bijna alle wetshandhavingsinstanties te krijgen.
Op dit moment maken de mensenhandelaars vooral gebruik van beveiligingseenheden voor bescherming, begeleiding, overslag, informatie enzovoort. Tegen de tijd dat mijn helikopters hun motoren starten, staan deze jongens al te wachten.
Daarom was een van mijn eerste verzoeken als president de oprichting van een gespecialiseerde anti-misdaad eenheid onder direct toezicht van de procureur-generaal. Dat is inmiddels gebeurd: het heet het Justitiële Interventie Team (JIT) en het doet goed werk.
IC: Laten we het hebben over ‘vuil’ goud. Het goud is goed voor 80 procent van de exportinkomsten van Suriname, maar de sector blijft kwetsbaar voor de georganiseerde misdaad. Is er enige vooruitgang daar?
CS: Het concessiesysteem is een uitdaging voor ons. De regering Bouterse deelde concessies uit over het hele binnenland, dus er is geen vrije ruimte meer. En op al die concessies zie je informele Surinaamse, Braziliaanse en Chinese goudzoekers opereren, hetzij met kwik, hetzij met cyanide. Er is veel gewelddadige criminaliteit. Er zijn vaak schietpartijen in deze gebieden.
We proberen een taskforce op te richten om deze goudoperaties te controleren. Op dit moment blaast het leger illegale goudzuigers op, maar dat zorgt voor veel onvrede in de lokale gemeenschap. We moeten dus een betere oplossing vinden.
Ik denk dat Frans-Guyana er beter voor staat: goudwinning zonder kwik. Dat is een gebied waarop ik graag met hen zou willen samenwerken, want kwik doodt niet alleen Suriname en zijn mensen, het doodt de hele planeet.
Suriname is ondertekenaar van het Minamata-verdrag over Mercurius, dus het gebruik ervan is hier uiteraard verboden. Het wordt van buiten naar binnen gesmokkeld. Daarom heeft de regering in augustus 2022 besloten, dat we binnen een jaar het gebruik van dreggen, kwik en cyanide gedwongen zullen afschaffen. De minister van Natuurlijke Hulpbronnen, heeft al een brief geschreven aan alle baggereigenaren, aangezien sommigen van hen eerder een vergunning of concessie hadden.
IC: Historisch gezien betekenden lagere royalty’s op goudexport vanuit Suriname, dat Guyanees ‘vuil’ goud vaak over de grens werd gesmokkeld en hier werd ‘witgewassen’. Gebeurt dat nog steeds?
CS: Het is gevarieerd. Het is duidelijk dat als onze goudroyalty’s hoger zijn dan Frans-Guyana of Guyana, er uitgaande smokkel zal zijn. Toen we onze royalty’s verhoogden tot 4,5 procent, begonnen mensen goud naar Guyana te smokkelen. Daarom heb ik de royalty’s verlaagd om af te stemmen op onze buren. Op basis van het IMF-programma, is het echter onze wens op de middellange termijn om 7,5 procent royalty’s uit het goud te halen. Dat zal waarschijnlijk dezelfde uitdagingen met zich meebrengen.
IC: In juli 2022 braken er protesten uit in Suriname, onder meer over uw benoeming van familieleden in openbare functies. U gaf uw dochter een baan in het presidentiële kabinet, terwijl u uw vrouw, Mellisa Santokhi-Seenacherry, benoemde tot lid van de Raad van Bestuur van Staatsolie, het Surinaamse staatsoliebedrijf.
CS: Toen ik aantrad, werkten er vijf mensen in het presidentiële kantoor. Ik moest volledig opnieuw bemannen en nu hebben we ongeveer 250 medewerkers. Mijn dochter werd aangenomen op basis van haar beroepskwalificaties. We hadden ook problemen met strategische parastatale bedrijven, zoals Staatsolie. Dus ik wilde iemand daar die ik kon vertrouwen. De First Lady was bereid: ze ging daarheen, ze kreeg kritiek en nu is ze weg. We luisteren naar de kritiek.
IC: U bent ongeveer halverwege uw termijn. Wat ziet u als de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst?
CS: Ik verwacht dat Suriname in de tweede helft van mijn termijn beter in staat zal zijn om de georganiseerde misdaad te bestrijden, vooral nu we meer steun krijgen van de internationale gemeenschap. We moeten echter voorzichtig zijn met verschuivende prioriteiten en onverwachte uitdagingen. Natuurrampen, de gevolgen van de klimaatcrisis en de gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, kunnen nationale middelen uitputten, waardoor de aandacht zou kunnen worden afgeleid van de strijd tegen de georganiseerde misdaad.
In het Nieuws 