8 augustus 2023 VRT
Terwijl gewone Russen door de westerse sancties moeilijk aan een visum raken, wordt tientallen Russen die dicht bij president Poetin of het leger staan, amper iets in de weg gelegd. Ze leiden een luxueus leven in hun villa’s in Europa of stappen zonder problemen op een privévliegtuig om te winkelen in Frankrijk, Hongarije of Italië. Russische anticorruptieactivisten dringen aan op een doeltreffender sanctiebeleid.
Sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne, eind februari 2022, proberen de Europese Unie en andere westerse landen Rusland door middel van strenge sancties te isoleren. Die zijn onder meer gericht tegen belangrijke Russische politici en militairen en rijke zakenmensen die dicht bij president Vladimir Poetin staan.
In sommige gevallen horen daar ook hun familieleden bij. Visa worden geweigerd, luxejachten, vastgoed en andere eigendommen werden in beslag genomen. Toch zijn tientallen Russen die dicht bij Poetin of het leger staan, nog altijd welkom in de Europese Unie, meldt de Amerikaanse krant The Washington Post. Onder meer de Anticorruptiestichting van de Russische opposant Aleksej Navalny, die vorige week tot nog eens 19 jaar cel is veroordeeld, probeert de hiaten in het sanctiebeleid onder de aandacht te brengen.
Luxueus leven in Europa
Zo is er het voorbeeld van Jelena Isinbajeva, gewezen polsstokspringster en tweevoudig goudenmedaillewinnares op de Olympische Spelen. Haar nauwe banden met Poetin zijn bekend. Bovendien heeft ze de ererang van majoor in het Russische leger. Volgens de Anticorruptiestichting van Navalny kocht ze twee villa’s en een penthouse op Tenerife ter waarde van 3,2 miljoen euro. Twee weken voor de start van de Russische invasie in Oekraïne kreeg ze een verblijfsvergunning in Spanje die haar nog altijd niet afgenomen zou zijn.
Boris Obnosov (JSC “Corporation” Tactical Missile Weapons staat aan het hoofd van een wapenfabriek die raketten en bommen produceert die in Oekraïne slachtoffers maken en vernieling zaaien. Zijn dochter en schoonzoon verhuisden in 2020 naar Praag en wonen daar nog steeds. De familie heeft er naar verluidt verschillende eigendommen en luxeauto’s, ter waarde van meer dan 8 miljoen euro.
Enkele andere voorbeelden: Maria Kitajeva, een voormalige adviseur van de minister van Defensie Sergej Sjojgoe, die nu een relatie zou hebben met de viceminister van Defensie Timur Ivanov, heeft het voorbije jaar verschillende tripjes naar Hongarije en Italië gemaakt om er te gaan winkelen. Ivanov is belast met het toezicht op de oorlogsindustrie en overziet ook de heropbouw van de door Rusland bezette stad Marioepol.
Ook tegen verschillende familieleden van Mkrtitsj Okrojan, hoofdontwerper van Sojoez, zijn geen sancties van kracht. Sojoez produceert motoren voor raketten die op Oekraïne afgevuurd worden. Okrojans familie bezit nogal wat luxevastgoed in het Verenigd Koninkrijk.
Wel of niet sanctioneren?
De westerse sancties lokken verdeelde reacties uit in Rusland. Sommige Russen vinden dat individuele burgers niet gestraft moeten worden voor Poetins beslissing om ten oorlog te trekken, ook de rijken niet. Anderen vinden dat iedereen van wie de rijkdom en het succes terug te brengen zijn tot het Kremlin, verantwoordelijk gesteld moet worden.
Isinbajeva probeert de controverse van zich af te schuiven door de focus te verleggen van haar banden met Poetin naar haar carrière en wat ze bereikt heeft als atlete. De Russische wordt nog altijd beschouwd als de beste polsstokspringster in de geschiedenis van de sport. En dat levert haar een wereldwijde status op, zegt ze: “Ik ben iemand van de wereld. Ik ben dat altijd geweest en zal dat blijven.”
Isinbajeva’s rol is echter niet zo onschuldig als ze het zelf wil voorstellen. In 2020 zat ze in een werkgroep over aanpassingen aan de grondwet. In die hoedanigheid heeft ze het mee mogelijk gemaakt dat Poetin tot 2036 aan de macht zou kunnen blijven. Toch zijn er geen sancties tegen haar getroffen.
Bij Kitajeva is dat wel het geval. Tenminste in Canada en Oekraïne. Maar niet in de Europese Unie. Tegen Timur Ivanov, de viceminister met wie ze een relatie zou hebben, hebben de Europese Unie en de Verenigde Staten wel sancties getroffen. Maar ook zijn ex-vrouw zou het voorbije jaar nog probleemloos naar Europa zijn gereisd om er te gaan shoppen, onder andere in Parijs.
Sanctiebeleid hertekenen
De tientallen familieleden van Russen dicht bij het Kremlin en het leger die de westerse sancties ontlopen, staan in schril contrast met de vele gewone Russen die het moeilijk hebben om een visum te krijgen, werk te vinden, financiële transacties te sluiten of aan onderdelen of software te raken voor hun onderneming.
Maar ook mensen uit de oppositie en antioorlogsbeweging die in Rusland vervolgd worden, ondervinden problemen om naar het Westen te verhuizen. En dat terwijl de elite dicht bij de president en zelfs familieleden van oorlogsmisdadigers een goed leven kunnen leiden in het Westen en er hun in Rusland gestolen geld kunnen spenderen, klaagt de Anticorruptiestichting aan.
Hun boodschap is dan ook dat het westerse sanctiebeleid herbekeken moet worden. De stichting wijst onder meer op de “Russische realiteit”, namelijk dat rijke Russen hun eigendommen vaak laten registreren onder de naam van familieleden of zelfs hun advocaat. Daarom moet het sanctiebeleid veel breder gaan, vindt de stichting. Ook tegen die mensen moet opgetreden worden.
Ook Michail Chodorkovski, een Russische zakenman en bekende Poetin-criticus die in ballingschap in Londen woont, klaagt aan dat het westerse sanctiebeleid anderhalf jaar na het begin van de oorlog nog altijd “onsystematisch” en “ondermaats” is. Er is genoeg tijd gepasseerd om een beleid uit te werken dat al deze mensen sanctioneert zonder alle Russische burgers te raken, vindt hij.
Maar vooralsnog ontspringt wie rijk is vaak de dans. “Heel teleurstellend voor alle mensen die tegen corruptie vechten in Rusland”, zegt de Anticorruptiestichting.
In het Nieuws 