Werd een kritische Russische journaliste vergiftigd in Duitsland?

18 augustus 2023 Telegraaf

Duitse autoriteiten onderzoeken de mogelijke vergiftiging van Jelena Kostjoetsjenko (36), een Russische journaliste die kritisch berichtte over de oorlog in Oekraïne. Zij denkt in Duitsland vergiftigd te zijn.

 Jelena Kostjoetsjenko (36). Ⓒ INSTAGRAM

Werd een kritische Russische journaliste vergiftigd in Duitsland?

De Berlijnse justitie onderzoekt de zaak. „Ik kan bevestigen dat de Berlijnse openbare aanklager een onderzoek voert tegen een onbekende dader”, verklaarde een woordvoerder volgens The Guardian.

De vermeende vergiftiging zou in oktober 2022 gebeurd zijn tijdens een trip naar München. Jelena Kostjoetsjenko  was eerder dat jaar, op de dag van de Russische invasie, naar Oekraïne uitgestuurd om er voor de onafhankelijke Russische krant Novaya Gazeta te berichten over de oorlog en Russische oorlogsmisdaden. Onder druk van de Russische autoriteiten werd de krant eind maart 2022 opgedoekt en Jelena Kostjoetsjenko werd door de Oekraïense militaire inlichtingendiensten gewaarschuwd dat de Russen van plan waren haar te vermoorden, schrijft ze nu in Meduza, een onafhankelijke nieuwswebsite met focus op Rusland.

Jelena Kostjoetsjenko  ontvluchtte Oekraïne en wilde terugkeren naar haar thuisland, maar zou ook daar niet veilig zijn. Ze huurde een appartement in Berlijn en ging aan de slag bij Meduza. Ze was vastbesloten als reporter naar Oekraïne terug te keren en ging op 17 oktober naar het consulaat in München om er een visum aan te vragen. Tijdens de treinreis terug naar Berlijn op 18 oktober werd ze echter ziek. Ze zweette veel, en dat rook „scherp naar rot fruit.” Ze was verward en had hoofdpijn.

Eens thuis werd het alleen erger. Kostyuchenko voelde zich zwak, kortademig, duizelig, had buikpijn en moest overgeven. Toen ze maar niet beter werd, liet ze bloed afnemen. De enzymewaarden in haar lever bleken sterk verhoogd en er zaten sporen van bloed in haar urine. Later kreeg ze ook zwellingen in haar gezicht, vingers en voeten, en haar handen en voeten voelden soms branderig en werden rood. Tal van testen bleven de weken nadien volgen, maar dokters hadden geen idee wat mis was. In december suggereerden ze dat de enige overblijvende verklaring was dat ze vergiftigd was.

Zelf wilde Kostyuchenko dat niet geloven. Ze voelde zich veilig in Europa. Maar ze contacteerde toch de Berlijnse politie, die haar uitgebreid ondervroeg, haar appartement onderzocht, haar kleren van haar trip in beslag nam en een toxicologisch onderzoek bestelde in het Charité-ziekenhuis in Berlijn. Dat schrijft ze in haar artikel op Meduza.

Onderzoek heropend

Kostyuchenko hoorde lange tijd niets meer over het onderzoek, tot Berlijnse justitie haar op 2 mei per brief inlichtte dat de zaak rond de moordpoging op haar gesloten was. De recherche had geen bewijs gevonden dat ze vergiftigd zou zijn. Maanden na datum wezen de bloedtesten niet duidelijk op vergiftiging.

Onafhankelijke nieuwssite The Insider legde Kostyuchenko’s zaak voor aan artsen en toxicologische experten, die vermoeden dat ze vergiftigd werd met een chloor-organische verbinding, zoals dichloorethaan. Kostyuchenko bezorgde die informatie aan de politie en op 21 juli werd de zaak heropend.

Het besluit om het onderzoek te heropenen was het gevolg van „verdere overwegingen” van de omstandigheden en niet van nieuw bewijsmateriaal, volgens een woordvoerder. „We gaan na of een onderzoek van verdere voorwerpen uit de omgeving van de gewonde op dit moment nog steeds zinvol kan zijn.”

Ook anderen

Volgens Kostyuchenko zijn de meeste van haar symptomen intussen verdwenen, maar heeft ze nog steeds weinig energie en kan ze amper werken. Ze verliet dan ook Meduza. Over enkele weken wordt wel haar nieuwe boek gepubliceerd, I Love Russia, Reporting from a Lost Country, „over Ruslands pad naar fascisme.” „De politiespeurders denken dat het de mensen die me probeerden te vermoorden in Oekraïne, en mogelijk in Duitsland, kan aanzetten om nog een poging te wagen. Maar ik wil leven, en dat is waarom ik deze tekst schrijf”, aldus Kostyuchenko.

De journaliste waarschuwt collega’s en activisten om voorzichtiger te zijn dan zij was. „We zijn niet veilig en we zullen nooit veilig zijn tot het politieke regime verandert in Rusland. Ons werk versnelt het einde, maar het regime zal zichzelf verdedigen. Als je je plots ziek voelt, sluit dan alstublieft de mogelijkheid niet uit dat je vergiftigd bent.” Ze vraagt om ook contact op te nemen met de onderzoekers bij The Insider en Bellingcat.

’Nieuwe golf vergiftigingen van activisten die Rusland verlieten’

15 augustus 2023 Telegraaf

Het afgelopen jaar heeft een nieuwe golf van vergiftigingen journalisten en activisten getroffen die Rusland verlieten, meldt de onlinekrant The Insider vanuit het Letse Riga. De website van de kritische Russische journalist Roman Dobrokhotov wil met de publicatie andere criticasters van het Kremlin waarschuwen voor de dreiging.

Van l. naar r.: Roman Dobrokhotov, Natalia Arno, Elena Milashina, Ivan Golunov en Aleksej Navalny. Ⓒ ANP / HH

’Nieuwe golf vergiftigingen van activisten die Rusland verlieten’

De krant telt drie bevestigde en twee onbevestigde gevallen. In oktober werd Jelena Kostjoetsjenko, een journalist voor Novaya Gazeta en Meduza, vergiftigd in het Duitse München. Een week later kreeg Ekho Moskvy-journalist Irina Bablojan bijna identieke symptomen in Tbilisi (Georgië). Dit voorjaar bleek de leider van de Free Russia Foundation, Natalja Arno, vergiftigd in Praag (Tsjechië).

Meestal publiceert The Insider zijn onderzoeken pas als de daders zijn geïdentificeerd, meldt de website zelf. Maar in dit geval besloot de redactie, na overleg met de slachtoffers van de vergiftiging, de beschikbare gegevens openbaar te maken om activisten en journalisten die Rusland verlieten te waarschuwen voor de bestaande dreiging. „Veel van degenen die om politieke redenen naar het buitenland zijn geëmigreerd, houden hun veiligheid niet meer goed in de gaten en worden een gemakkelijk doelwit voor de Russische speciale diensten.”

The Insider benadrukt dat vergiftigingsslachtoffers zich mogelijk niet realiseren wat er aan de hand is en dat ze niet naar de juiste dokter gaan. „En wanneer het besef komt, is het meestal onmogelijk om sporen van de gifstof op te sporen.”

Als bekendste recente geval van een vergiftiging door de Russen geldt dissident Aleksej Navalni, die gevangenzit in Rusland.

16 augustus 2023 AD.nl Mysterieuze gezondheidsklachten treffen Russische journalisten in ballingschap

Kostjoetsjenko zou eerder al zijn gewaarschuwd door mensen met connecties in Moskou. Die wisten te vertellen, schrijft ze, dat er een opdracht was haar te vinden en te doden. Ook de Oekraïense inlichtingendienst waarschuwde haar. Op 17 oktober ging Kostjoetsjenko met de nachttrein naar München, de volgende dag ontmoette ze daar een vriendin. Op de terugweg kreeg Kostjoetsjenko hoofdpijn, in de dagen daarna volgden duizeligheid, misselijkheid, intense angst en slapeloosheid. Pas tien dagen later ging de journaliste naar het ziekenhuis. Artsen raadden aan om bij de Charité-kliniek toxinetests te laten uitvoeren, waar ook oppositieleider Alexei Navalny was behandeld nadat hij was vergiftigd met gif uit het novitsjok-arsenaal van zenuwgassen. De Duitse politie startte een onderzoek, maar concludeerde dat het bijna onmogelijk was om na bijna twee weken nog sporen van gifstoffen te vinden. De zaak werd gesloten, maar vorige maand heropend voor aanvullend onderzoek.

Paars

Irina Bablojan verhuisde vorig jaar naar Georgië. Eind oktober voelde ze zich onwel, daarna zwak en duizelig. Een dag later werden haar handpalmen paars. Ook zij werd later onderzocht in Berlijn, allerlei allergische klachten werden uitgesloten, maar sporen van gif werden niet meer gevonden. Bablojan werd wel door de politie ondervraagd over de omstandigheden van de mogelijke vergiftiging.

Russische journalist van het onafhankelijke Ekho Moskvy, Irina Bablojan. © Ekho Moskvy

Natalia Arno zag in mei de deur van haar hotelkamer openstaan die volgens haar rook naar parfum. Toen ze wakker werd had ze pijn over haar hele lichaam en een vreemde smaak in haar mond. Thuis in Washington raadpleegde ze een arts. De resultaten van het toxicologisch onderzoek zijn nog niet gereed, maar de artsen menen dat Arno hoogstwaarschijnlijk is vergiftigd met een neurotoxische stof. Inmiddels buigt justitie in de VS zich erover.