12 januari 2024 VRT
Russische en Chinese inlichtingendiensten gebruiken steeds vaker “informele agenten” in plaats van diplomaten die als spion werken in ons land. Daarvoor waarschuwt Staatsveiligheid in haar nieuwe jaarverslag. De recente Chinese spionagezaak – voormalig Vlaams Belang-politicus Frank Creyelman zou jarenlang gewerkt hebben als informant voor een Chinese spion – ziet de dienst als een “perfecte illustratie” daarvan.
De laatste jaren werden heel wat diplomaten uitgewezen die verbonden bleken aan Rusland, na een onderzoek van Staatsveiligheid. Minister van Justitie Paul Van Tighelt (Open VLD) sprak recent nog van 19 Russische spionnen die alleen al de laatste maanden werden uitgewezen.
“In 2018 hebben we bijvoorbeeld ook een Chinese inlichtingenofficier uitgeleverd aan de Verenigde Staten omdat hij bedrijfsgeheimen probeerde te ontfutselen over straalmotoren”, zegt Francisca Bostyn, administrateur-generaal ad interim bij Staatsveiligheid.
Het zijn mensen die naast hun normale job ook inlichtingen verschaffen aan de Russische inlichtingendiensten
Daardoor veranderen Russische en Chinese inlichtingendiensten het geweer van schouder. Steeds vaker werken ze met “informele agenten”, waarschuwt Staatsveiligheid in haar nieuwe jaarrapport. Die kunnen opduiken in alle geledingen van de samenleving. En ze zijn voor de inlichtingendienst ook minder makkelijk op te sporen. “Het zijn mensen die naast hun normale job ook inlichtingen verschaffen aan de Russische inlichtingendiensten.”
Chinese spionagezaak als “perfecte illustratie”
Halfweg december bleek uit gelekte chatberichten dat voormalig Vlaams Belang-politicus Frank Creyelman jarenlang als informant zou hebben gewerkt voor de Chinese spion Daniel Woo. Volgens Staatsveiligheid zijn zo’n dossiers “een perfecte illustratie” van de nieuwe aanpak van China, al benadrukt de dienst dat het zich niet uitspreekt over concrete dossiers.
Chinese inlichtingendiensten gaan op zoek naar mensen die openstaan voor autoritaire regimes
“Om hun doelwitten te kiezen, gaan Chinese inlichtingendiensten op zoek naar mensen die openstaan voor autoritaire regimes en zich bijvoorbeeld ook pro-Russisch uitlaten”, zegt de administrateur-generaal. Ook al gaat dat dan om vrij onbelangrijke politieke figuren, zoals Frank Creyelman.
Maar spionage of inmenging gebeurt niet enkel op het politieke niveau. Specifiek over Chinese spionage vraagt Staatsveiligheid ook aandacht voor economische spionage. “Staatsveiligheid stelt vast dat aan Chinese inlichtingendiensten gelinkte hackers onze bedrijfsgeheimen willen stelen”, staat onomwonden in het jaarverslag.
In het kort: de belangrijkste conclusies uit het jaarverslag van Staatsveiligheid
- Chinese en Russische inlichtingendiensten werken steeds vaker met “informele agenten” in plaats van met “carrièrespionnen”
- Er zijn opnieuw meer dossiers van terreurdreiging behandeld. Jihadistische dreiging komt nu ook vaker vanuit Centraal-Azië, waarschuwt Staatsveiligheid
- Er duiken meer minderjarigen op in dossiers van rechts-extremisme, nu ook jongeren van 16 en zelfs 15 jaar, al gaat het om lage aantallen
Niet alleen China en Rusland
Bovendien beperken de pogingen tot inmenging zich niet tot machtsblokken als China en Rusland. Staatsveiligheid heeft het ook over “niet-systemische actoren”: “landen die ons in principe niet vijandig gezind zijn en op vele vlakken zelfs met ons land willen samenwerken.” Tegelijk proberen die landen wel controle te krijgen op landgenoten in België en monitoren of intimideren ze opposanten in ons land.
De corruptiezaak in het Europees Parlement leert “dat we ons niet moeten beperken tot de usual suspects“, zegt Bostyn. In die zaak wordt beïnvloeding door Qatar en Marokko onderzocht. Het wordt echt moeilijk als Staatsveiligheid met hun inlichtingendiensten moet samenwerken en tegelijk tegen hun activiteiten moet optreden, zegt Bostyn. “Soms heb je elkaar nodig in bepaalde samenwerkingsverbanden, maar is het onaanvaardbaar als er rode lijnen worden overschreden.”
Staatsveiligheid in 5 cijfers*
- In 2023 voerde Staatsveiligheid 114 schaduwoperaties uit, samen met de militaire inlichtingendienst ADIV. Dat is meer dan de afgelopen jaren, maar minder dan in 2019. Soms kunnen zulke opdrachten dagen of zelfs weken duren.
- In 2023 werden 1.624 “bijzondere inlichtingenmethodes” ingezet, zoals afluisteren, een telefoon aftappen, bankgegevens inkijken of post openen. Dat gebeurt steeds vaker in het kader van contraspionage.
- Staatsveiligheid wierf in 2023 heel wat nieuwe werknemers aan. De dienst telt nu 908 werknemers, waarvan 1 op de 4 momenteel in opleiding is.
- Sinds juli 2023 helpt Staatsveiligheid om investeringen te screenen in cruciale sectoren zoals Defensie, wanneer het om grote investeringen gaat. Op die tijd zijn meer dan 20 buitenlandse investeringen gecontroleerd.
- Staatsveiligheid voerde 220.307 veiligheidsscreenings uit in 2023, een lichte daling tegenover 2022, omdat er toen veel Oekraïners werden gescreend.
*cijfers tot en met november 2023, behalve voor screening van buitenlandse investeringen.
In het Nieuws 