Staatsveiligheid ziet in Chinese spionagezaak rond Vlaams Belang nieuwe werkwijze: “Rusland en China werken steeds vaker met informele agenten”

12 januari 2024 VRT

cherezoff

Russische en Chinese inlichtingendiensten gebruiken steeds vaker “informele agenten” in plaats van diplomaten die als spion werken in ons land. Daarvoor waarschuwt Staatsveiligheid in haar nieuwe jaarverslag. De recente Chinese spionagezaak – voormalig Vlaams Belang-politicus Frank Creyelman zou jarenlang gewerkt hebben als informant voor een Chinese spion – ziet de dienst als een “perfecte illustratie” daarvan. 

Staatsveiligheid ziet in Chinese spionagezaak rond Vlaams Belang nieuwe werkwijze: “Rusland en China werken steeds vaker met informele agenten”

De laatste jaren werden heel wat diplomaten uitgewezen die verbonden bleken aan Rusland, na een onderzoek van Staatsveiligheid. Minister van Justitie Paul Van Tighelt (Open VLD) sprak recent nog van 19 Russische spionnen die alleen al de laatste maanden werden uitgewezen.

“In 2018 hebben we bijvoorbeeld ook een Chinese inlichtingenofficier uitgeleverd aan de Verenigde Staten omdat hij bedrijfsgeheimen probeerde te ontfutselen over straalmotoren”, zegt Francisca Bostyn, administrateur-generaal ad interim bij Staatsveiligheid. 

 

Het zijn mensen die naast hun normale job ook inlichtingen verschaffen aan de Russische inlichtingendiensten

Francisca Bostyn, administrateur-generaal ad interim bij Staatsveiligheid

Daardoor veranderen Russische en Chinese inlichtingendiensten het geweer van schouder. Steeds vaker werken ze met “informele agenten”, waarschuwt Staatsveiligheid in haar nieuwe jaarrapport. Die kunnen opduiken in alle geledingen van de samenleving. En ze zijn voor de inlichtingendienst ook minder makkelijk op te sporen. “Het zijn mensen die naast hun normale job ook inlichtingen verschaffen aan de Russische inlichtingendiensten.”

Chinese spionagezaak als “perfecte illustratie”

Halfweg december bleek uit gelekte chatberichten dat voormalig Vlaams Belang-politicus Frank Creyelman jarenlang als informant zou hebben gewerkt voor de Chinese spion Daniel Woo. Volgens Staatsveiligheid zijn zo’n dossiers “een perfecte illustratie” van de nieuwe aanpak van China, al benadrukt de dienst dat het zich niet uitspreekt over concrete dossiers.

 

Chinese inlichtingendiensten gaan op zoek naar mensen die openstaan voor autoritaire regimes 

Francisca Bostyn, administrateur-generaal ad interim bij Staatsveiligheid

“Om hun doelwitten te kiezen, gaan Chinese inlichtingendiensten op zoek naar mensen die openstaan voor autoritaire regimes en zich bijvoorbeeld ook pro-Russisch uitlaten”, zegt de administrateur-generaal. Ook al gaat dat dan om vrij onbelangrijke politieke figuren, zoals Frank Creyelman.

Maar spionage of inmenging gebeurt niet enkel op het politieke niveau. Specifiek over Chinese spionage vraagt Staatsveiligheid ook aandacht voor economische spionage. “Staatsveiligheid stelt vast dat aan Chinese inlichtingendiensten gelinkte hackers onze bedrijfsgeheimen willen stelen”, staat onomwonden in het jaarverslag.  

In het kort: de belangrijkste conclusies uit het jaarverslag van Staatsveiligheid

• Chinese en Russische inlichtingendiensten werken steeds vaker met “informele agenten” in plaats van met “carrièrespionnen” 
• Er zijn opnieuw meer dossiers van terreurdreiging behandeld. Jihadistische dreiging komt nu ook vaker vanuit Centraal-Azië, waarschuwt Staatsveiligheid
• Er duiken meer minderjarigen op in dossiers van rechts-extremisme, nu ook jongeren van 16 en zelfs 15 jaar, al gaat het om lage aantallen 

Niet alleen China en Rusland

Bovendien beperken de pogingen tot inmenging zich niet tot machtsblokken als China en Rusland. Staatsveiligheid heeft het ook over “niet-systemische actoren”: “landen die ons in principe niet vijandig gezind zijn en op vele vlakken zelfs met ons land willen samenwerken.” Tegelijk proberen die landen wel controle te krijgen op landgenoten in België en monitoren of intimideren ze opposanten in ons land. 

 

De corruptiezaak in het Europees Parlement leert “dat we ons niet moeten beperken tot de usual suspects“, zegt Bostyn. In die zaak wordt beïnvloeding door Qatar en Marokko onderzocht. Het wordt echt moeilijk als Staatsveiligheid met hun inlichtingendiensten moet samenwerken en tegelijk tegen hun activiteiten moet optreden, zegt Bostyn. “Soms heb je elkaar nodig in bepaalde samenwerkingsverbanden, maar is het onaanvaardbaar als er rode lijnen worden overschreden.” 

Staatsveiligheid in 5 cijfers* 

• In 2023 voerde Staatsveiligheid 114 schaduwoperaties uit, samen met de militaire inlichtingendienst ADIV. Dat is meer dan de afgelopen jaren, maar minder dan in 2019. Soms kunnen zulke opdrachten dagen of zelfs weken duren. 
• In 2023 werden 1.624 “bijzondere inlichtingenmethodes” ingezet, zoals afluisteren, een telefoon aftappen, bankgegevens inkijken of post openen. Dat gebeurt steeds vaker in het kader van contraspionage.
• Staatsveiligheid wierf in 2023 heel wat nieuwe werknemers aan. De dienst telt nu 908 werknemers, waarvan 1 op de 4 momenteel in opleiding is. 
• Sinds juli 2023 helpt Staatsveiligheid om investeringen te screenen in cruciale sectoren zoals Defensie, wanneer het om grote investeringen gaat. Op die tijd zijn meer dan 20 buitenlandse investeringen gecontroleerd. 
• Staatsveiligheid voerde 220.307 veiligheidsscreenings uit in 2023, een lichte daling tegenover 2022, omdat er toen veel Oekraïners werden gescreend. 

*cijfers tot en met november 2023, behalve voor screening van buitenlandse investeringen.

Voormalig CP’86-prominent met wapens gepakt in Polen: ‘Wilde aanval plegen in Nederland’

4 augustus 2023 AD.nl

Ronald van der W. werd in juni opgepakt in Polen toen hij vijf pistolen probeerde te kopen. © Straż Graniczna

Een Nederlander (53) met een rechts-extremistisch verleden is opgepakt toen hij in Polen wapens probeerde te kopen. Bronnen melden dat het gaat om Ronald van der Wal uit Apeldoorn.

Voormalig CP’86-prominent met wapens gepakt in Polen: ‘Wilde aanval plegen in Nederland’

De Poolse autoriteiten noemen hem ‘een extremistische dreiging’ en denken dat hij de wapens wilde gebruiken voor ‘aanvallen’ op Nederlands grondgebied. Ook zou hij in Polen contact hebben gezocht met pro-Russische extremisten.

De Centrumpartij ’86, kortweg CP’86, was een Nederlandse politieke partij van volksnationalistische strekking die van 1986 tot 1998 bestond

‘Protest tegen overheid harder en gevaarlijker’

28 april 2022 Telegraaf

Het antioverheidsprotest is harder en radicaler geworden. Dat stelt de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst in het jaarverslag dat donderdag is gepresenteerd. Rechts-extremisten sluiten verbonden met complotdenkers en antioverheidsextremisten, waardoor hun gezamenlijke invloed toeneemt. Samenzweringstheorieën over Joden woekeren; de dreiging van geweld groeit.

‘Protest tegen overheid harder en gevaarlijker’

De dienst stuurde vorig jaar zes ambtsberichten over gevaarlijke extreemrechtse activisten. Het afgelopen jaar belandden tien antioverheidsactivisten in de gevangenis vanwege opruiing of ernstige bedreiging. „Voorgaande jaren kwam dit niet of nauwelijks voor”, aldus de dienst.

’Parallelle samenleving’

De AIVD zegt het afgelopen jaar beter zicht te hebben gekregen op een nieuwe generatie jonge rechts-extremisten, die in afgesloten onlinegroepen met elkaar terroristisch geweld verheerlijken en fantaseren over het plegen van geweld. „Opgeteld hebben de groepen enkele honderden aanhangers en er komen steeds nieuwe groepen bij.”

Het gaat om zogenoemde ’accelerationisten’, rechts-extremisten die dromen van een burgeroorlog tussen de rassen en die oorlog willen versnellen. Die schuilen vooral in afgeschermde groepen op internet, waar ze ’met elkaar terroristisch geweld verheerlijken en fantaseren over het plegen van geweld’. De meeste aanhang is jong, tussen de 13 en 30 jaar. „Accelerationisten komen vaak uit gebroken gezinnen, en hebben geen sociaal vangnet. Sommigen zijn gepest en hebben moeite op school.”

Antioverheidsextremisten keren zich af van de samenleving met alle gevaren van dien, ziet de dienst. Ze trekken zich terug in een ’eigen parallelle samenleving’. „Enkele extremisten organiseren eigen ’politie’ of zogeheten ’defendgroepen’, die het geweldsmonopolie van de Staat niet erkennen en die uitdagen – zelf zeggen ze demonstranten te moeten beschermen tegen de vermeende gewelddadigheid van de politie. Er zijn activisten die alleen nog eigen media volgen, en overgaan tot thuisonderwijs en het van school halen of houden van hun kinderen. Honderden mensen lieten zich uitschrijven uit het kiesregister, omdat ze geen vertrouwen meer hebben in eerlijk bestuur.”

’Satanisten’

Ze maken veel gebruik van eigen platforms. Daar schilderen ze onder meer politici en wetenschappers af als het nieuwe ’kwaad’, ’satanisten’ of ’kindermisbruikers’. „En ze laten het klinken alsof het begrijpelijk of zelfs goed is als mensen in reactie daarop geweld zouden gebruiken. Hetzij spontaan (’lynchen’), hetzij georganiseerd in de vorm van ’tribunalen’.”

Dat taalgebruik leidt tot een ’onrustbarende toename’ van het aantal bedreigingen van ministers, Kamerleden, wetenschappers, medici, politieagenten en journalisten. „Tellingen van onder meer de politie Den Haag, het OM en meldpunt Persveilig laten meer dan een verdubbeling zien van het aantal meldingen: zeshonderd van politici, 272 van journalisten.”

Antisemitisme en jihadisme

Antisemitisme laait op in extreemrechtse kringen. De dienst ziet een overvloed aan theorieën waarbij Joden als schuldigen worden aangewezen. „Het idee dat Joden een vooropgezet plan hebben om de wereld te domineren, is al oud in rechts-extremistische kringen. Met name de alt-rightstroming blaast dit nu nieuw leven in.”

Ondanks de dreiging van rechts-extremisme is het gevaar van jihadisme ook nog steeds groot. De radicaal-islamitische beweging is dan wel gestagneerd de afgelopen jaren en IS heeft als merk aan glans verloren, jihadisten kunnen nog steeds een aanslag plegen. „Onvoorspelbaarheid kenmerkt de beweging”, schrijft de AIVD.

Met de aanhouding van een jihadistische groep in Eindhoven is dat volgens de dienst weer vast komen te staan. „In 2021 bleek opnieuw dat de beweging geen gezamenlijk doel, geen mobiliserende kwestie of duidelijke aansturing nodig heeft om een aanzienlijke dreiging te zijn voor de nationale veiligheid en de democratische rechtsstaat.”

Oekraïne

De inval in Oekraïne brengt groot gevaar met zich mee voor de veiligheid in westerse landen, stelt de dienst vast. Andere dreigingen kunnen ’verbleken’ bij de gevolgen van de oorlog. In de Oekraïne-oorlog komen veel thema’s samen waarvoor de Nederlandse en buitenlandse inlichtingendiensten al jaren waarschuwen, aldus de AIVD.

„Cyberaanvallen, spionage, de gestage doorontwikkeling van massavernietigingswapens en de intenties van statelijke actoren met agressieve doelen. In Oekraïne komt dit alles nu samen tot een gewapend conflict dat Europa laat schudden op zijn grondvesten, met grote humanitaire en economische gevolgen.”

Onderzoek over extreemrechts: ‘Sommige activisten in staat tot een aanslag’

18 mei 2021 NOS

De overheid heeft te weinig ogen en oren in gemeenschappen rond extreemrechtse groepen. Dat zegt oud-journalist Nikki Sterkenburg, die woensdag promoveert op onderzoek naar rechts-extremisme in Nederland. “Tegen jihadisme werd iedereen in stelling gebracht en zat de overheid in de haarvaten van de moslimgemeenschap. Bij deze groep is dit nihil.”

Onderzoek over extreemrechts: ‘Sommige activisten in staat tot een aanslag’

Sterkenburg, inmiddels plaatsvervangend hoofd analyse bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), sprak voor haar proefschrift de afgelopen jaren met meer dan veertig radicaal- en extreemrechtse activisten.

Ze acht enkelen van de activisten die ze sprak in staat tot een aanslag. “Dan gaat het om mensen die geloven in een aanstaande burgeroorlog, die schietles nemen en wapens hebben.”

Nieuwsuur sprak ook met twee extreemrechtse activisten uit het onderzoek. Zij willen anoniem blijven, in dit artikel noemen we ze Mick en Roel. Mick noemt zichzelf patriottisch-rechts en maakte deel uit van organisaties als Voorpost, Demonstranten tegen Gemeenten en Proud Boys, dat in Canada wordt beschouwd als een terroristische organisatie. Hij verwacht in de nabije toekomst een gewapend conflict en is, net als Roel, bereid zelf de wapens op te pakken

De eerdergenoemde actiegroepen haken vaak aan bij lokale demonstraties. In het verleden waren dat meestal demonstraties tegen asielzoekerscentra. Nu mengen rechts-extremistische groepen zich onder anti-lockdowndemonstranten, zo schrijft de AIVD eind april in zijn jaarverslag. De groepen delen een sterk anti-overheidssentiment. Volgens de inlichtingendienst bereiken extreemrechtse ideeën een steeds groter publiek.

“We gaan ook naar grote demonstraties in Duitsland”, zegt Roel, die zichzelf “gematigd extreemrechts” noemt. “Die betogingen zijn leuker want het is hard tegen hard, het komt weleens tot knokken.”

“

Ik zal alles doen om mijn gezin en mijn denkbeelden te beschermen. Ook als daar geweld voor nodig is.

Roel, een van activisten die met Nieuwsuur sprak

Sterkenburg ziet dat het extreemrechts gedachtengoed steeds meer wordt omarmd, en wordt aangepast aan verschillende soorten publiek. Ze verdeelt mensen in verschillende groepen, om duidelijk te maken waarom zij zich aansluiten bij rechts-extremistische groeperingen.

Het gaat volgens haar om rechtvaardigheidszoekers die boos zijn op de overheid, spanningszoekers, mensen die op zoek zijn naar vriendschap en ideologische zoekers, zoals bij studiegenootschap Erkenbrand. Over die laatste groep zegt Sterkenburg: “Het is nieuw dat een jonge groep ideologische zoekers opduikt in Nederland. Dat ze rekruteren onder hoogopgeleiden hebben we niet eerder gezien.”

Aanslag moskee Enschede

Mick en Roel kennen de daders van de terroristische aanslag op een moskee in Enschede. Vijf mannen gooiden in 2016 molotovcocktails naar het gebouw, waar moslims in gebed waren. De schuldigen werden veroordeeld tot straffen van twee jaar en twee jaar en twee maanden.

Mick vindt die straffen overdreven en Roel keurt de daad niet af: “Ik was ook wel in staat om zoiets te doen, maar ik heb te veel verantwoordelijkheden.” De AIVD en de NCTV achten een terroristische aanslag uit rechts-extremistische hoek mogelijk.

Beide activisten die Nieuwsuur sprak, zeggen hun overtuigingen in hun omgeving uit te dragen: “Als je het niet te extreem brengt, is men het grotendeels wel met me eens”, aldus Roel.

Volgens Nikki Sterkenburg weten partners, familie en werkgevers van de extreemrechtse activisten die ze sprak veelal van hun denkbeelden, maar leidt dit niet tot problemen: “Als ze andere woorden gebruiken dan ras, zoals cultuur en beschaving, worden hun uitingen niet zo snel als extreemrechts herkend.”

Sterkenburg schreef ook het boek Maar dat mag je niet zeggen naar aanleiding van haar gesprekken. Dat is vanaf donderdag verkrijgbaar.

Rechts-extremisme | Extremisme | AIVD

Rechts-extremisme

Rechts-extremisten vormen een dreiging voor de nationale veiligheid en democratische rechtsorde omdat zij antidemocratische doelen nastreven al dan niet met ondemocratische middelen.

Rechts-extremisme in het AIVD-jaarverslag

Haat jegens het vreemde

De AIVD spreekt van rechts-extremisme als aan definitie van extremisme wordt voldaan en daarbij een of meer van de volgende denkbeelden centraal staan:

• vreemdelingenhaat;
• haat jegens vreemde (cultuur)elementen;
• ultranationalisme.

Rechts-extremisme in het kort

Wat  Rechts-extremisten bedreigen de democratische rechtsorde, omdat antidemocratische doelen worden nagestreefd en/of ondemocratische middelen worden ingezet.

Wie  Groeperingen en individuen die vanuit (een van) de denkbeelden, vreemdelingenhaat, haat jegens vreemde (cultuur)elementen en ultranationalisme, acties ondernemen die een bedreiging vormen voor de democratische rechtsorde.

Taak AIVD  Als groeperingen en individuen bereid zijn ondemocratische middelen in te zetten voor het bereiken van hun doelen, dan vormt dat een bedreiging voor de democratische rechtsorde. De AIVD doet hier onderzoek naar.

Anti-islam en alt-rechts

Voor rechts-extremisten in Nederland vormen anti-islamideeën en het alt-rechts gedachtegoed de belangrijkste denkbeelden. Alt-rechts is het gedachtegoed gebaseerd op rassenleer.
Rechts-extremisten zoeken ook nadrukkelijker de confrontatie met links-extremisten dan voorheen.

Organisatie via sociale media en chat-apps

Groepen zijn voor rechts-extremisten niet zo belangrijk. Er is veel on- en offlineactiviteit buiten de bekende groeperingen om. De rechts-extremistische groepen die er nog wel zijn, zijn relatief klein. Het aantal personen dat bereikt wordt, is uiteraard wel groter. Zowel de anti-islam als de alt-rechtsgeoriënteerde rechts-extremisten hebben daarbij internationale contacten.

Rechts-extremisten gebruiken sociale media zoals Facebook en VKontakte om gelijkgestemden te vinden. De dynamiek van sociale media zorgt er daarbij voor dat gebruikers elkaars opvattingen steeds bevestigen en versterken. Om afspraken te maken is een groeps-app in chat-apps zoals WhatsApp en Telegram genoeg.

Rechts-extremistische dreiging met en zonder geweld

De AIVD doet onderzoek naar rechts-extremisme om vast te stellen op welke manier en in welke mate sprake is van dreiging voor (het voortbestaan van) de democratische rechtsorde. Dat gaat zowel om de ondemocratische denkbeelden van de personen , als in de ondemocratische manier waarop zij veranderingen willen bereiken. In de huidige situatie van de rechts-extremistische beweging in Nederland ziet de AIVD twee aandachtspunten.

Gewelddadige dreiging van rechts-extremisten

Het eerste aandachtspunt is de geweldsdreiging die uitgaat van rechts-extremisten. Deze dreiging is in algemene zin beperkt en mensen gaan over het algemeen ook niet over tot geweld. Het (online) taalgebruik wordt wel steeds agressiever en opruiender. Bovendien heerst in rechts-extremistische kringen een grote fascinatie voor vuurwapens.

De agressieve en opruiende manier van discussiëren en de interesse in vuurwapens zijn zorgwekkend in combinatie met de groeiende groep (kwetsbare) personen die in aanraking komt met gewelddadig rechts-extremistisch gedachtegoed. Het risico dat (snel radicaliserende) rechts-extremistische eenlingen of kleine groepen naar geweld grijpen is groter dan in het verleden.

Niet-gewelddadige dreiging van rechts-extremisten

Het tweede aandachtspunt is de niet-gewelddadige dreiging tegen de democratische rechtsorde. Die wordt veroorzaakt door activiteiten als systematisch haatzaaien, bevolkingsgroepen demoniseren, intimideren of een sfeer van angst creëren.

De dreiging die uitgaat van bijvoorbeeld het ‘intellectuele’, door de Amerikaanse alt-rightbeweging geïnspireerde, rechts-extremisme, is niet-gewelddadig. Het Nederlandse alt-rechts heeft als doel hun zeer extremistische gedachtegoed, gebaseerd op rassenleer, algemeen geaccepteerd te maken. Als deze ideeën in de toekomst steeds gewoner zouden worden in de Nederlandse samenleving en ook geaccepteerd zouden worden in het openbaar bestuur, is dat een bedreiging voor de Nederlandse democratische rechtsorde.