Onderzoek trekt harde conclusies over verzamelen data door landmacht tijdens corona

13 januari 2023 AD.nl

Minister van Defensie Kajsa Ollongren. © ANP / EPA

Een onafhankelijke commissie trekt harde conclusies over de eenheid van de landmacht die tijdens de pandemie informatie over de impact van corona verzamelde en analyseerde. Voor de activiteiten van de eenheid ‘was geen juridische grondslag en dat is voor de krijgsmacht ontoelaatbaar’, schrijft de commissie onder leiding van Harm Brouwer, voormalig voorzitter van het college van procureurs-generaal.

Onderzoek trekt harde conclusies over verzamelen data door landmacht tijdens corona

Het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC) was actief tussen maart en november 2020. Nadat de NRC over de eenheid berichtte, eiste de Tweede Kamer opheldering. Kort daarop werd het LIMC stilgelegd. Uit intern onderzoek bleek dat de privacywetgeving door de eenheid was overtreden. Toenmalig minister Ank Bijleveld bood in mei 2021 excuses aan voor het illegaal verzamelen van persoonsgegevens.

De militaire top van het ministerie schoot volgens het onderzoek tekort bij de toezicht op het werk van het LIMC en juridische adviezen werden niet serieus genomen. Verder werd een grote afstand ervaren tussen het hoofdkwartier van de landmacht in Utrecht en het ministerie in Den Haag. Het rapport concludeert dat de huidige wet- en regelgeving niet meer past bij de huidige (hybride) conflictvoering.

Volgens de commissie was de leiding van de landmacht zich onvoldoende bewust van de juridische problemen. De top van het ministerie werd te laat geïnformeerd over de problemen. Het LIMC had eerder moeten worden stilgelegd, menen Brouwer c.s. Het LIMC zat vanaf het begin klem omdat de juiste regels ontbreken voor bestrijding van nieuwe dreigingen.

Een onafhankelijke commissie trekt harde conclusies over de eenheid van de landmacht die tijdens de pandemie informatie over de impact van corona verzamelde en analyseerde. Voor de activiteiten van de eenheid ‘was geen juridische grondslag en dat is voor de krijgsmacht ontoelaatbaar’, schrijft de commissie onder leiding van Harm Brouwer, voormalig voorzitter van het college van procureurs-generaal.

Persoonsgegevens

Het LIMC had ‘niet de intentie’ om persoonsgegevens te verwerken en de inschatting is dat het beperkt is gebleven, stellen de onderzoekers. Er is door de eenheid ook niet naar specifieke personen gezocht en er zijn ook geen profielen bijgehouden van personen, aldus de onderzoekers. In berichten van het LIMC over desinformatie zijn wel (politieke) opvattingen van individuen opgenomen.

De commissie pleit onder meer voor nieuwe regels, meer bemoeienis vanuit de militaire top en professionalisering van de AVG-organisatie die over de privacywetgeving gaat. Defensie heeft al een reeks maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. ,,De commissie wijst op serieuze tekortkomingen binnen Defensie die niet meer mogen voorkomen”, schrijft minister Kajsa Ollongren aan de Kamer.

‘Landmachttop negeerde waarschuwingen over inzamelen data van burgers’

2 november 2021 NOS

Het heimelijk verzamelen van grote hoeveelheden informatie over burgers door de Landmacht leidde maandenlang tot een hevige interne strijd bij Defensie. Dat meldt NRC op basis van honderden documenten die de krant kreeg met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

‘Landmachttop negeerde waarschuwingen over inzamelen data van burgers’

Een jaar geleden bleek uit onderzoek van NRC dat de Nederlandse krijgsmacht sinds het begin van de coronapandemie zonder mandaat en op grote schaal inlichtingen over burgers inzamelde. Eind november legde toenmalig minister Bijleveld het zogenoemde Land Information Manoeuvre Centre (LIMC) stil.

Nu blijkt volgens de krant dat Bijleveld al in augustus was geïnformeerd over serieuze juridische bezwaren, maar ze stopte de eenheid pas nadat het bestaan ervan bekend was geworden. Toen leefden er al maanden zorgen bij Defensie, schrijft NRC.

Een Haagse topambtenaar schrijft dat de landmachttop “juristen heeft overruled” en toch “op de ingeslagen weg is doorgegaan”. “De juridische basis voor een dergelijke inzet is flinterdun, en dat is optimistisch uitgedrukt”, schrijft een jurist. Defensie wilde tegenover NRC niet reageren.

Excuses van Bijleveld

De militairen verdiepten zich in het gedrag van maatschappelijke groepen als Viruswaarheid en de ‘gele hesjes’. Ook distributiepunten van de papieren uitgave van De Andere Krant en branden in 5G-zendmasten werden in kaart gebracht.

Afgelopen mei bood Bijleveld haar excuses aan voor het werk van het LIMC. “Dit had zo niet mogen gebeuren”, zei ze in de Tweede Kamer.

‘Defensie verzamelde zonder mandaat data over ‘gele hesjes’ en Viruswaarheid’

16 november 2020 NOS

De Nederlandse krijgsmacht heeft sinds het uitbreken van de coronapandemie zonder mandaat op grote schaal inlichtingen verzameld en gerapporteerd over de Nederlandse samenleving, meldt NRC op basis van eigen onderzoek.

‘Defensie verzamelde zonder mandaat data over ‘gele hesjes’ en Viruswaarheid’

De krant maakte een reconstructie van het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC), een eenheid die half maart door defensie werd opgericht om de coronacrisis en het verspreiden van desinformatie in kaart te brengen. De informatie van het LIMC werd verzameld in een computersysteem van defensie om er een coronagolf of maatschappelijke onrust mee te voorspellen.

Volgens NRC hebben militairen zich zodoende maandenlang verdiept in het gedrag van maatschappelijke groepen als Viruswaarheid (voorheen Viruswaanzin), de ‘gele hesjes’ en de website van oud-talkshowhost Robert Jensen. Ook distributiepunten van de papieren uitgave van De Andere Krant en branden in 5G-zendmasten werden in kaart gebracht.

Omstreden onderzoek

NRC spreekt van een omstreden onderzoek van het LIMC, omdat de eenheid op eigen initiatief handelde. Militairen mogen in Nederland bijvoorbeeld de politie of inlichtingendienst bijstaan als die erom vragen, maar de militairen staan dan onder toezicht van die instantie. Dat was nu niet het geval.

In een reactie aan NRC laat defensie weten dat alleen gebruik is gemaakt van openbare data, maar de krant stelt dat het LIMC ook naar semi-gesloten bronnen heeft gekeken, en naar informatie uit ziekenhuizen en verpleeghuizen.

Binnen de eenheid zelf zou onrust zijn ontstaan over de manier van werken. Ook greep de legertop in: op 25 augustus kreeg een commandant van het LIMC in het bijzijn van de directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD te horen dat hij de rapporten niet meer extern mocht verspreiden, schrijft de krant.