Australische oud-commando vervolgd voor moord op Afghaanse burger

21 maart 2023 NPO Radio1

In Australië wordt een oud-commando vervolgd voor de moord op een Afghaanse burger in 2012. Het is het gevolg van jarenlang onderzoek naar Australische oorlogsmisdaden in Uruzgan. In 2020 verscheen een rapport over de misstanden die Australische commando’s daar zouden hebben gepleegd. Het is voor het eerst, dat iemand ervoor wordt vervolgd.

Australische oud-commando vervolgd voor moord op Afghaanse burger

“Oliver Schulz, de oud-commando voor de Australische speciale eenheden, zou in 2012 een Afghaanse man hebben doodgeschoten in Uruzgan”, vertelt Australië-correspondent Meike Wijers in het NOS Radio 1 Journaal. Het slachtoffer, Dad Mohammad, had geen banden met de taliban, maar was een gewone burger. “Het gebeurde tijdens een missie. De Australische eenheden vielen een dorp binnen, deze man werd eerst aangevallen door een hond van de commando’s. Toen hij op de grond lag in een weiland werd hij doodgeschoten.”

Klokkenluider lekt camerabeelden

Er zijn videobeelden van de gebeurtenis. Wijers vertelt dat soldaten een videocamera op hun helmen droegen, deze beelden zijn toen via een klokkenluider naar de Australische omroep ABC gelekt. “Dat leidde uiteindelijk in 2020 tot een explosieve uitzending van ABC’S onderzoeksprogramma Four Corners over deze mogelijke oorlogsmisdaad en andere aanklachten.”

Brereton-rapport

Naast de uitzending liep er ook nog een onderzoek, Het Brereton-rapport. “Daaruit bleek ook dat er allerlei mogelijke oorlogsmisdaden zouden zijn gepleegd in Afghanistan. Deze specifieke commando is gisteren al opgepakt en zit nu nog vast tot half mei. Dan moet hij opnieuw voor de rechter verschijnen en kan hij mogelijk levenslang krijgen als hij wordt veroordeeld.”

De uitkomsten van het rapport schokten Australiërs en de wereld. “Het onderzoek stelde dat er zeker 39 burgers en gevangenen onrechtmatig zouden zijn vermoord. Daarnaast waren er ook veel gevallen van mishandeling van burgers en gevangenen. Bij deze eenheden zou er ook een hele giftige cultuur heersen. Die commando’s zouden zich ontastbaar wanen. Jonge commando’s moesten als een soort van ontgroeningsritueel een moord begaan, vervolgens werden er wapens bij een lichaam gelegd om het te doen lijken alsof het uit zelfverdediging gebeurde”, zegt Wijers. Het zijn vooralsnog aantijging en dus nog niet 100 procent bewezen. “Daar wordt nu dus verder onderzoek naar gedaan. Maar er bleek wel dat er behoorlijk wat mis was met de cultuur bij het Australische leger.”

Historisch moment

Het is tien jaar sinds de moord op Dad Mohammad. Het onderzoek werd in 2016 gestart en was klaar in 2020, toen kwam ABC ook met de uitzending. “Vervolgens moest er weer een andere onderzoeksgroep worden samengesteld om uit te zoeken of er genoeg bewijs was voor een vervolging. Dat heeft ruim twee jaar geduurd. Dit is dus voor het eerst dat er een vervolging komt van een oud-commando die betrokken zou zijn geweest bij een oorlogsmisdaad.”

Als Oliver Schulz, de oud-commando, wordt veroordeeld, kan dit een historisch moment zijn. “Niet alleen in Australië, maar ook mogelijk voor andere landen. Voor op de manier waarop er met dit soort militair wangedrag wordt omgegaan. Voorheen werd dat vaak door het leger zelf afgehandeld. Deze man staat in een gewone rechtbank terecht. Dus wellicht de eerste vervolging van nog veel meer die er komen gaan. Deze eerste aanhouding en vervolging zijn belangrijke momenten in Australië.”

Australische klokkenluider wandaden Afghanistan wordt nu zelf vervolgd

27 oktober 2022 NOS

NOS

“Door te boksen voel ik me weer militair”, zegt oud-majoor David McBride (58). Dagelijks is hij met zijn hond Jake op het beroemdste strand van Australië om te trainen. “Op Bondi Beach is altijd wel iemand sterker dan jij”, lacht hij.

Australische klokkenluider wandaden Afghanistan wordt nu zelf vervolgd

Maar de voormalige legeradvocaat van de Australische elite Special Air Service (SAS) draagt ​​zijn uniform al jaren niet meer. Hij is verwikkeld in een langdurige strijd met zijn voormalige werkgever. McBride was een van de eersten die melding maakte van onrechtmatige moorden en wreedheden begaan door elite Australische troepen in Afghanistan.

Zijn onthullingen leidden tot een groot onderzoek en internationale verontwaardiging. Uit het zogenaamde Brereton-onderzoek dat in november 2020 werd gepubliceerd, bleek dat Australische commando’s tussen 2009 en 2013 ten minste 39 ongewapende Afghaanse gevangenen en burgers hebben gedood.

De incidenten vonden vooral plaats in Uruzgan, waar Nederland tussen 2006 en 2010 samenwerkte met Australië. Daarom zijn er tijdens het onderzoek ook Nederlandse getuigen gehoord. Niet lang na de publicatie van het Brereton-rapport in 2020 stelde het ministerie van Defensie dat er geen Nederlandse militairen betrokken waren bij de onderzochte incidenten.

Koelbloedige moorden

“Het gebeurde niet in het heetst van de strijd, het was koelbloedig moorden. Afghaanse gevangenen werden gewoon in het hoofd geschoten”, zei McBride. Afghanen neerschieten was een luguber ontgroeningsritueel dat ‘bloeden‘ werd genoemd. Het leger bedacht een alibi en plaatste daarna wapens op de lichamen van de slachtoffers om hun daden te rechtvaardigen.

Twee jaar nadat het onderzoek bevestigde dat Australische oorlogsmisdaden hadden plaatsgevonden in Afghanistan, is nog niemand vervolgd. Alleen klokkenluider McBride moet voor de rechtbank verschijnen. Hij staat terecht voor het lekken van staatsgeheimen.

Het is een proces dat hem al jaren boven het hoofd hangt. “Het is bijna tien jaar geleden dat ik met mijn zorgen voor het eerst naar de legerleiding ging. Ik wil er liever niet aan denken, maar het heeft me al veel gekost.”

“

 

De legerleiding wist ervan, maar koos ervoor niets te doen.

David McBride

Hij had nooit gedacht dat hij bekend zou worden als klokkenluider. “Mijn baan was alles voor mij, ik was er ook goed in. Je wordt niet alleen de legeradvocaat van de elitetroepen. Maar ik zag dat we helemaal de weg kwijt waren”, zegt hij.

Hij hoorde niet alleen over de oorlogsmisdaden, hij zag ook hoe de daders ermee wegkwamen. “De legercommandanten wisten ervan, maar kozen ervoor niets te doen omdat ze de reputatie van het leger niet wilden schaden”, zei McBride.

Soort WatergateDIT

Daarom ging hij naar de media en lekte vertrouwelijke documenten. De Australische publieke omroep ABC publiceerde in 2017 de ‘Afghan Files’ over Australische wreedheden in Afghanistan. “Ik hoopte dat het zou zijn als een Watergate waar ik de documenten zou lekken en journalisten de lastige vragen zouden stellen en de regering ter verantwoording zouden roepen.”

Maar in 2018 werd McBride door de staat aangeklaagd voor het schenden van de nationale veiligheid. Een jaar later viel de politie de ABC-redactie binnen en dreigde ook onderzoeksjournalist Dan Oakes te vervolgen. Dat is later ingetrokken. McBride hoopte dat de zaak tegen hem ook zou worden geseponeerd door een nieuwe regering, maar het mocht niet baten.

Hij beroept zich op de Public Interest Disclosure Act, een wet voor het openbaar maken van informatie in het algemeen belang. Maar de wet biedt weinig bescherming aan klokkenluiders, aldus onder meer het Human Rights Law Centre, dat al jaren pleit voor aanscherping van de wet.

Hoofd van de slang

Op zijn lichaam heeft McBride een permanente herinnering aan zijn missie om de Australische legerleiding ter verantwoording te roepen. De kop van een slang rust op zijn linkerhand en hij kronkelt van zijn arm helemaal langs zijn rug.

“In Afghanistan was ‘het afhakken van de slangenkop’ de code voor missies tegen de Taliban, maar het werd ook gebruikt als rechtvaardiging voor het doden van onschuldige Afghanen”, zei McBride. Hij heeft de betekenis nu omgedraaid. “Ik zie het als mijn missie om de kop van de slang af te snijden van het Australische legercommando.”

Geen muurbloempje

Vandaag verscheen McBride voor de rechtbank, die oordeelde dat de rechtszaak voortduurt. McBride staat terecht voor vijf misdrijven, waaronder het onthullen van staatsgeheimen en diefstal van documenten. Als hij wordt veroordeeld, kan hij meer dan 50 jaar gevangenisstraf krijgen. De zaak gaat volgend jaar verder, een datum is er nog niet.

De prijs voor McBride is hoog: hij worstelt met depressies en eenzaamheid. Zijn huwelijk liep stuk en zijn twee tienerdochters weten niet beter dan dat hun vader hierbij betrokken is. Bovendien werd hij door zijn oude maten als een verrader gezien.

“Mensen zeiden dat ik geen oorlog ken, dat ik niet weet wat er in het heetst van de strijd gebeurt. Maar dat weet ik niet, ik heb verschillende oorlogen meegemaakt”, zegt hij. “Klokkenluiders zijn geen muurbloempjes. Wij zijn soldaten die geloven dat we het juiste moeten doen.”