De afgelopen drie jaar kreeg de mensheid een pandemie, oorlogen, een torenhoge inflatie en de gevolgen van de klimaatverandering over zich heen. In die tijd zagen de vijf rijkste mensen hun vermogen ruimschoots verdubbelen, terwijl bijna 5 miljard mensen juist armer werden. Ook in Nederland groeit de ongelijkheid.
Dat blijkt uit het nieuwste onderzoek van ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib naar de vermogensongelijkheid in de wereld. De verschillen worden alleen maar groter. Voor het eerst in 25 jaar is de vermogensongelijkheid tussen het noorden en het zuiden toegenomen. In het noorden woont 21 procent van de wereldbevolking en die bezit 69 procent van het wereldwijde vermogen, blijkt uit het onderzoek. Vrouwen lopen qua vermogen ook ver achter op mannen. Mannen hebben 1,5 biljoen meer vermogen dan vrouwen.
Inflatie
Inflatie is een van de belangrijkste oorzaken van de toegenomen ongelijkheid. Hogere prijzen raken de armen het hardst, zij moeten het grootste deel van hun inkomen aan voedsel en energie besteden, twee belangrijke veroorzakers van de inflatie. Rijkere mensen kunnen ondanks de inflatie een groter deel van het inkomen sparen en beleggen en zagen daardoor hun vermogen groeien.
Oxfam Novib zegt dat ook de grote multinationals bijdragen aan de groeiende ongelijkheid. De bedrijven maken recordwinsten de afgelopen jaren. Die winsten gaan naar de aandeelhouders, niet naar de werknemers. Zeven van de tien grootste bedrijven ter wereld hebben een miljardair als topman of grootaandeelhouder. De toename van het vermogen van de rijkste mensen is dus deels het gevolg van de exploderende winsten van hun bedrijven.
Rekening
De rekening ligt bij de werknemers. De lonen van 800 miljoen werkenden zijn minder gestegen dan de inflatie, waardoor hun koopkracht verder is uitgehold.
,,De belofte dat meer economische groei automatisch leidt tot meer welzijn en welvaart voor iedereen is al lang verbroken. Vooral grote bedrijven en de superrijken profiteren. Niet voor niets was ‘graaiflatie’ het woord van het afgelopen jaar. De harde cijfers uit ons rapport leggen dit nu bloot”, aldus Michiel Servaes, de directeur van Oxfam Novib in Nederland.
Zonder ingrijpen zal de scheefgroei alleen maar schever worden
Michiel Servaes, directeur Oxfam Novib Nederland
Nederland
Ook in Nederland is de ongelijkheid groot, blijkt uit het rapport. De rijkste 1 procent van de Nederlanders heeft een kwart van het totale vermogen. Het aantal miljardairs steeg tot het recordniveau van 51. Ook in Nederland stijgen de beloningen voor topbestuurders sneller dan de salarissen van de werknemers. Topbestuurders bij Nederlandse multinationals hadden na één week al evenveel verdiend als iemand met het minimumloon in een jaar.
Een belangrijke oorzaak van de groeiende ongelijkheid is het belastingstelsel. Arbeid wordt in Nederland zwaarder belast dan vermogen. In de praktijk betekent het dat de rijkste 1 procent gemiddeld 20 tot 30 procent belasting betaald. Terwijl de gemiddelde Nederlander 40 procent van zijn of haar loon aan de fiscus afdraagt.
En dat vraagt om actie, vindt Servaes. Zo wil hij een extra vermogensbelasting voor de superrijken. Dat geld kan dan gebruikt worden om de ongelijkheid te verminderen. ,,Politici die pleiten voor meer bestaanszekerheid moeten beseffen dat dit alleen kan door een eerlijkere verdeling van welvaart. Zonder ingrijpen zal de scheefgroei alleen maar schever worden.’’
Bijna een miljoen mensen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Daarom trekt budgetinstituut Nibud aan de bel. Als er niet aan een sterkere financiële basis voor huishoudens wordt gewerkt, “dan neemt de armoede, en het aantal gezinnen dat in armoede leeft, significant toe”, zegt Arjan Vliegenthart, directeur van Nibud, in De Nieuws BV.
“We zien al langere tijd dat een aantal groepen structureel tekort komt”, zegt Vliegenthart. Een paar weken geleden gaf de Commissie Sociaal Minimum aan dat het rondkomen van een uitkering voor veel mensen niet te doen is.
Een miljoen huishoudens
Daarnaast zijn er huishoudens die worden gecompenseerd door een energieplafond, een hogere zorgtoeslag of door bijvoorbeeld een hoger kindgebonden budget. “Dat zijn maatregelen die in principe wegvallen”, aldus Vliegenthart. “En als er geen kabinet zit om opnieuw te besluiten dat ze worden verlengd, of dat er iets anders voor in de plaats komt, dan betekent het dat ook gezinnen die het nu nog nét redden, straks in de problemen komen.” Volgens een doorrekening van het CPB zou het hierbij om één miljoen huishoudens gaan.
Volgens Vliegenthart moet er naar de hoogte van de uitkeringen en het minimumloon gekeken worden, “om ervoor te zorgen dat de basis onder het bestaan wat hoger wordt. Want we hebben in Nederland een geavanceerd systeem met allerlei toeslagen maar we hebben het zo complex gemaakt, dat je bijna erin afgestudeerd moet zijn, om dat op een goede manier te doen. En veel mensen die bezig zijn met overleven, die van misschien wel het ene flexcontract naar het andere flexcontract gaan, hebben helemaal niet de tijd om dat allemaal uit te zoeken.”
Minder afhankelijk van incidentele toeslagen
De Commissie Sociaal Minimum heeft aangegeven dat er een bufferruimte van zes tot negen procent moet zijn boven het absolute minimum. Op die manier moet de financiële basis voor huishoudens beter worden, waardoor zij volgens Vliegenthart ook minder afhankelijk worden van incidentele toeslagen.
Vliegenthart benadrukt de urgentie van het sterker maken van de financiële basis onder het bestaan van mensen. “Als dat niet gebeurt dan neemt de armoede, en het aantal gezinnen dat in armoede leeft, significant toe.” De Nibud directeur maakt zich op dit moment zorgen dat het hele radarwerk stil komt te staan nu het kabinet is gevallen: “Dus ik denk dat het belangrijk is dat met name de Tweede Kamer zelf de regie neemt.”
25 juli 2023 In het Nieuws
Het Centraal Planbureau: Bijna 1 op de 10 kinderen in Nederland belandt in 2023 in de armoede.
In Nederland groeien volgens het SCP 315.000 kinderen en jongeren tot 21 jaar op in armoede.
In het Nieuws 