Suriname en de cocaïnehandel (4)

8 augustus 2022 DWT Online

De mislukte jacht op Desi Bouterse

Suriname heeft als drugsdoorvoerland zijn plaatsje op de wereldkaart al lang verworven. De illegale handel floreert en diverse kopstukken zijn in het buitenland zelfs veroordeeld. Het witte goud is dus verweven met de hoogste politieke kringen. Terwijl de gevolgen van de handel in veel facetten van de samenleving voelbaar en zichtbaar zijn, doet iedereen alsof zijn of haar neus bloedt. In een verhelderende en soms onthullende serie blikt de Ware Tijd terug op zo’n veertig jaar cocaïnehandel in Suriname en vooruit op wat ons mogelijk nog te wachten staat. In deel 4: de mislukte jacht op Desi Bouterse.

Tekst Armand Snijders

Suriname en de cocaïnehandel (4)

“Deze slimme indiaan krijgen ze nooit te pakken”, zei Desi Bouterse in 1994, enkele dagen nadat bekend was geworden dat Justitie in Nederland een gerechtelijk vooronderzoek tegen zijn aandeel in de cocaïnelijn Colombia-Paramaribo (CoPa) was begonnen. Het speciale CoPa-team van de politie in Den Haag was toen al vijf jaar bezig met het verzamelen van bewijsmateriaal. In mei van dat jaar hadden de opsporingsambtenaren een eerste succesje geboekt met de aanhouding in Nederland van een Hindostaanse handelaar, van wie werd vermoed dat hij een belangrijke Surinaamse drugsbaron was die links had met de militairen. Dat hij een drugsbaron was, kon uiteindelijk niet worden bewezen, maar voor zijn rol bij de cocaïnesmokkel werd hij uiteindelijk wel veroordeeld. Hij was echter niet het echte doel van de Hollandse speurneuzen, dat was Bouterse.

Onbetwiste leider

Hoewel de bewijzen tegen hem zich opstapelden zou het nog jaren duren voor een rechter zich over zijn daden zou uitspreken. Pas in 1999 kwam het tot een proces, dat op 22 maart begon en waarbij Bouterse zelf niet aanwezig was. Hij werd uiteindelijk op 17 april bij verstek conform de eis veroordeeld tot 16 jaar cel en een boete van 4,6 miljoen gulden (ruim twee miljoen euro), destijds de hoogste straf opgelegd in een drugszaak. Dit werd gezien als een belangrijke overwinning voor de Nederlandse justitie, want Bouterse was volgens de rechtbank “de onbetwiste leider van het Suri-drugskartel.” Officier van justitie Evert Harderwijk beleefde volgens journalisten “zijn finest hour”.

Nederland had al jaren voordat het drugproces begon, een ultieme kans gemist om Bouterse in de kraag te vatten. Hij had bijvoorbeeld in 1997 opgepakt kunnen worden in Brazilië

“Als militair bevelhebber van Suriname beschikte verdachte (Bouterse, red.) over veel macht, ook buiten strikt militaire aangelegenheden. Zo konden personen die uitvoer van cocaïne, in het bijzonder naar Nederland, overwogen, in feite niet buiten verdachte om. Daarbij stimuleerde hij die export, liet hij tevens partijen voor zijn eigen rekening verzenden en gaf hij leiding aan de vervaardiging van cocaïne in laboratoria in het binnenland van Suriname”, zo werd het vonnis gemotiveerd.

Adviseur van Staat

Maar het feit dat hij was veroordeeld, betekende niet dat hij die straf ook daadwerkelijk in Nederland zou gaan uitzitten. Heel even was er enige hoop dat Suriname hem zou uitleveren, toen hij vlak voor zijn veroordeling ruzie had gekregen met zittend president Jules Wijdenbosch en op 6 april werd ontslagen als Adviseur van Staat. Maar het was een illusie te denken dat hij door de Surinaamse jusitie op het vliegtuig naar Nederland werd gezet. Suriname levert sowieso geen eigen staatsburgers uit aan andere landen en zeker niet als die burger Bouterse heet en vrijwel iedereen nog angst aanjaagt.

Bouterse ging overigens in hoger beroep en werd daarin van zes van de zeven ten laste gelegde feiten vrijgesproken waarvoor hij eerder was veroordeeld. De leiding van het Copa Team noemde dat “een teleurstelling”, maar niet alle moeite was voor niets geweest, want uiteindelijk kreeg Bouterse op 1 juli 2000 elf jaar cel aan zijn broek.

Onschendbaar

Sindsdien heeft Nederland eigenlijk heel weinig gedaan om ‘Baas’ achter de tralies te krijgen. En in de periode 2010-2020 was dat helemaal onmogelijk, doordat hij als democratisch gekozen president internationaal onschendbaar was. Maar hij zorgde er in die periode zelf ook voor dat hij toch niet door een al te ijverige justitie staande kon worden gehouden. Zo vloog hij voor zijn bezoek aan China (een van de weinige reizen die hij maakte) niet via Nederland maar reisde met een gecharterd toestel naar Kenia, om van daaruit door te vliegen naar het Verre Oosten.

En de weinige keren dat hij het aandurfde naar New York te gaan om de jaarlijkse vergadering van de Verenigde Naties (VN) bij te wonen en toe te spreken, had de Surinaamse delegatie duidelijke instructies van de Amerikanen over de precieze routes die ze mochten afleggen: van de luchthaven naar het hotel en van het hotel naar het hoofdkwartier van de VN. Zou Bouterse daarvan afwijken, dan zou hij een probleem hebben. President of niet. Dus even gezellig shoppen of een voorstelling meepikken op Broadway was er voor hem niet bij.

Compromitterende informatie

Nederland had al jaren voordat het drugproces begon, een ultieme kans gemist om Bouterse in de kraag te vatten. Hij had bijvoorbeeld in 1997 opgepakt kunnen worden in Brazilië. Bouterse was daar door een Nederlandse diplomaat gesignaleerd, waarna de toenmalige Nederlandse justitieminister Winnie Sorgdrager hem daar wilde laten oppakken. Haar partijleider en toenmalig minister Hans van Mierlo (Buitenlandse Zaken) wilde Brazilië echter niet laten vragen om aanhouding van Bouterse wegens de relatie met Suriname en omdat hij ‘verliefd’ was op het land, zo onthulde Sorgdrager twee jaar geleden. Hans van Mierlo, toenmalige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken in 1997, die Brazilië niet vroeg om aanhouding van Bouterse.

Dat Van Mierlo inderdaad verliefd was op de oud-kolonie, zal iedereen beamen die hem tijdens zijn bezoeken aan Paramaribo heeft meegemaakt. Dat heeft hij ook nooit onder stoelen of banken gestoken. Hier zat hij graag met een djogo aan de bar en dook ’s nachts in alle rust in het verkoelende water van het zwembad van de Nederlandse residentie aan de Anton Dragtenweg, ver weg van het “politieke Haagse wespennest”, zoals hij dat noemde.

Maar die verliefdheid was niet de reden van zijn aarzeling Bouterse op te laten pakken. Hij zei daar zelf enkele jaren na zijn aftreden over dat hij “informatie had dat Brazilië niet daar aan zou hebben meegewerkt.” Die bewering werd door velen in twijfel getrokken. Bouterse stelde immers over “compromitterende informatie” te beschikken, zonder daarover verder in details te treden.

Mofokoranti

Sindsdien draaide de Nederlands-Surinaamse mofokoranti op volle toeren. Doelde hij op geheime Nederlandse wapenleveranties na de staatsgreep van 1980? Of ging het om de betrokkenheid van de Nederlandse politie en douane bij drugstransporten? Want “het hoofdkwartier van de maffia zit in Nederland”, zo heeft hij immers geroepen. Of kon hij ongewenste informatie over de betrokkenheid van Nederlandse militaire instructeurs bij de coup van 1980 naar buiten brengen? Daar zijn, in ieder geval volgens de Nederlanders, geen concrete aanwijzingen voor gevonden.

Wat het dan wel was om Bouterse toen niet achter de tralies te laten zetten, zal wel voor altijd een mysterie blijven. Van Mierlo overleed in 2010 en heeft dat geheim meegenomen naar zijn graf. Als er al sprake is van een geheim, want de verklaring van Van Mierlo lijkt het meest waarschijnlijk. De regering in Brasilia stond helemaal niet te popelen om Bouterse op te pakken en uit te leveren vanwege de goede betrekkingen met Suriname. Van Mierlo’s bewering dat een verzoek tot aanhouding daardoor op een pijnlijke mislukking zou zijn uitgelopen, blijkt dus niet uit de lucht gegrepen.

Een graaggeziene gast

Aangezien de ex-dictator in het buurland een graaggeziene gast was, met contacten in de hoogste kringen, kon Van Mierlo vrezen dat de zaak zou afketsen op een omgekochte of van hogerhand geïntimideerde Braziliaanse rechter. Als de Brazilianen hem zouden hebben gearresteerd, dan nog zou zijn uitlevering geen formaliteit zijn. Nederland heeft geen uitleveringsverdrag met Brazilië en daarom moesten eerst de strafbare feiten aannemelijk worden gemaakt ten overstaan van de Braziliaanse rechter. Dat zou een heel lastige kwestie worden. Dus Bouterse kon mede dankzij de Braziliaanse steun een vrij man blijven. Maar dat de houding van het buurland inmiddels is veranderd, zal duidelijk worden in het volgende deel.